Home ‘De kredietcrisis laat zien dat het socialisme nog lang niet dood is.’

‘De kredietcrisis laat zien dat het socialisme nog lang niet dood is.’

  • Gepubliceerd op: 23 jun 2009
  • Update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Maurice Blessing

 ‘De kredietcrisis laat zien dat het socialisme nog lang niet dood is.’

Anton van Hooff:

‘De huidige crisis in het neoliberale marktdenken is enkel een bevestiging van wat ik al dacht. Namelijk dat de mens geen homo economicus is die op een markt altijd rationeel handelt, zoals sommige Verlichtingsdenkers hebben betoogd. We weten nu dat mensen niet zelden handelen op basis van hun emoties of instincten. Daarom heb ik de ontwikkelingen van de laatste decennia, waarbij meer en meer sectoren van de maatschappij aan de markt werden overgeleverd, steeds met grote scepsis beschouwd.
De opkomst van de “baasjes”, die de laatste vijftien jaar de dienst zijn gaan uitmaken in geprivatiseerde overheidsbedrijven en -instellingen, heeft geleid tot een klimaat van ongecontroleerde zelfverrijking. Het doet mij denken aan het optreden van de Hollandse regenten in de achttiende eeuw – de zogenoemde “Pruikentijd”. Deze regenten beheerden zorginstellingen, zoals weeshuizen, onder het mom van liefdadigheid. Intussen kenden zij zichzelf allerlei bonussen toe die in geen verhouding stonden tot hun prestaties.
Ik geloof in de sociaal-democratie en in het zogenoemde Rijnlands model: bepaalde sectoren, zoals gezondheidszorg, openbaar vervoer en onderwijs, zijn te belangrijk om aan de markt over te laten. Ik heb daarom nooit gedacht dat het socialisme dood was – als je daaronder tenminste het geloof in een sociale rechtsstaat verstaat, niet dat in een pamperende verzorgingsstaat.’

Ruth Oldenziel:

‘Dat is niet het geval. Ik zit nu in de Verenigde Staten en ik zie helemaal niets van een hernieuwde waardering van het socialisme. Het is juist opvallend dat zodra het socialisme hier wordt aangehaald, dit uitsluitend gebeurt om de mensen schrik aan te jagen. Het geloof in de kernwaarden van het kapitalisme – zoals eigen gewin, individualisme en eigen verantwoordelijkheid – is onder Amerikanen nog geheel intact.
De kredietcrisis wordt hier algemeen beschouwd als een afstraffing van de excessen op de markt, niet als het falen van het kapitalistische systeem op zich. Er vindt geen enkele fundamentele discussie plaats over klassieke socialistische idealen als herverdeling van de welvaart en solidariteit met de onderklasse. De oplossingen voor de crisis worden in een kapitalistische context gezocht. Zoals bij het op Keynes geïnspireerde vraagstuk in hoeverre je het tekort op de begroting mag laten oplopen om de economie aan te jagen.
Inderdaad heeft ook hier een feitelijke nationalisatie van kredietverleners plaatsgevonden, maar het woord nationalisatie wordt vermeden. Het ingrijpen van de staat wordt algemeen beschouwd als een tijdelijke noodmaatregel. Wat je nu ziet is dan ook slechts een aanpassing van de heersende ideologie van de vrije markt, met een nieuwe rol van de staat als laatste redmiddel.’

James Kennedy:

‘De mantra dat de vrije markt de oplossing vormt voor al onze problemen is duidelijk op zijn retour. En de roep om bescherming door de overheid is inderdaad groter dan voorheen. Maar dat betekent zeker niet dat we een terugkeer naar het socialisme meemaken. Op de langere termijn bezien vormen de huidige ontwikkelingen slechts de aanzet tot een slimmere vorm van kapitalisme. Zo zou er een vorm van toezicht op mondiaal niveau kunnen ontstaan, door een internationaal orgaan dat het wereldwijde kapitalistische stelsel in stand moet houden. Dat is geen socialisme, maar eerder een volgende stap binnen de ontwikkeling van het kapitalisme.
Bovendien is het belangrijk zich te realiseren dat het kapitalisme altijd met bepaalde vormen van beperkingen te maken heeft gehad. Er heeft altijd een zekere mate van regulering bestaan van de wijze waarop mensen hun geld verdienen. Vooral sinds de jaren dertig: denk aan de New Deal in de Verenigde Staten. In het naoorlogse Duitsland en Nederland is het kapitalisme afgeremd via het sociale-marktmodel. Corrigerende reacties op excessen hebben ook lange tijd plaatsgevonden: nog zeer recent is het bedrijfsleven in Amerika sterker gereguleerd als reactie op het Enron-schandaal van 2002. Maar dit valt allemaal niet onder mijn definitie van socialisme.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Hongaars protest tegen de dam
Hongaars protest tegen de dam
Artikel

Hongaren gingen pas de straat op toen de Donau gevaar liep

Ondanks groeiende onvrede over het communistische systeem keken Hongaren in de jaren tachtig wel uit om in het openbaar kritiek te uiten. Pas toen de bouw van een waterkrachtcentrale de Donau bedreigde, kwam de bevolking in opstand.  In de jaren vijftig hadden Hongarije en Tsjecho-Slowakije het plan opgevat om een gigantische waterkrachtcentrale met dammen te...

Lees meer
Het zilvermeer in Bitterfeld is vervuild
Het zilvermeer in Bitterfeld is vervuild
Artikel

Oost-Duitsers reageerden geschokt op tv-beelden van smerige fabrieksstad

In de DDR was het anticommunistische verzet van de kerk nauw verbonden met de opkomst van de milieubeweging. Een heimelijk gefilmde televisiedocumentaire over een vieze fabrieksstad zette het Oost-Duitse milieuactivisme in één klap op de kaart.  Het grote publiek leerde de Oost-Duitse milieubeweging kennen toen in september 1988 de televisiedocumentaire Bitteres aus Bitterfeld op de...

Lees meer
Bulgaars protest tegen de milieuvervuiling in Ruse
Bulgaars protest tegen de milieuvervuiling in Ruse
Artikel

‘Geef ons schone lucht!’, scandeerden honderden boze Bulgaren

In Bulgarije was de milieubeweging de eerste protestbeweging die burgers tegen het communisme wist te mobiliseren. Moeders kwamen in opstand nadat hun kinderen flauwvielen door overwaaiende fabrieksgassen.  Op het centrale plein van het Bulgaarse provinciestadje Roese, niet ver van de Roemeense grens, stond op 23 september 1987 een groep jonge kinderen te wachten op hun...

Lees meer
Poolse demonstranten in 1980
Poolse demonstranten in 1980
Artikel

Kernramp gaf Poolse milieuactivisten een enorme populariteitsboost

De nucleaire ramp in Tsjernobyl bracht een kentering teweeg in Polen, waar al jaren een protestbeweging tegen het communistische regime sluimerde. Doordat het Sovjet-regime de ramp onder het tapijt wilde schuiven, verbeterde de reputatie van Poolse milieuactivisten. Hun verzet gaf ook andere Poolse protestbewegingen nieuw elan.   In 1980 was de vakbond c opgericht door havenarbeiders...

Lees meer