De geschiedenis top-20 van 2001

Wie deden ertoe als geschiedenisman of -vrouw in 2001? Wie was niet van de televisie weg te branden? Wie schreef het meest spraakmakende boek? Een top-20 samengesteld door de redactie van Historisch Nieuwsblad in samenspraak met deskundige journalisten van andere bladen.

20        Amanda Kluveld
`Wie is dat?’ vroeg de Leidse historicus Henk Wesseling (zie 6). Kluveld (1968) volgde hem op als columnist op de opiniepagina van NRC Handelsblad, een plek met aanzien, tot nu toe bezet door oudere wijze heren. Cultuurhistorica Kluveld doceert aan de Universiteit voor Humanistiek en doet onderzoek naar zingeving. Zij is jong en hip: Haar proefschrift Reis door de hel der onschuldigen (1999), over de Nederlandse anti-vivisectionisten, opent met een citaat van `rock-‘n-rollbeest’ Henry Rollins, en haar homepage linkt naar duistere chatrooms. Toen ze afscheid nam van de vakgroep geschiedenis in Maastricht `bezochten wel honderd studenten haar feest’.

19        Henk van Nierop
Typische babyboomer. Van Nierop (1949) was in 1969 Maagdenhuis-bezetter. Werd al snel docent geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en onderwees studenten in de revolutionaire jaren zeventig de theorie van het dialectisch materialisme. Sinds 2000 hoogleraar nieuwe geschiedenis en directeur van het Amsterdams Centrum voor de Studie van de Gouden Eeuw. Mag in die laatste functie ettelijke miljoenen verdelen, want de Gouden Eeuw is hot. Brak bij het grote publiek door met Het verraad van het Noorderkwartier (1999), een prachtig boek over de Nederlandse Opstand.

18        Jan Blokker
Nederlands bekendste gesjeesd student geschiedenis. Zijn column in de Volkskrant, vaak een protest tegen de waan van de dag, verhuisde naar een onvindbaar plekje, wat zijn talloze fans niet pikten. Staat nu prominent op pagina 3. Blokker (1927) bespreekt in de boekenbijlage Cicero belangwekkende Nederlandse historische publicaties. Maakte in de Nieuwe Kerk in Amsterdam de tentoonstelling Jongens van Jan de Witt, een keuze uit het historisch materiaal van de fotocollectie Nederland. Dertigduizend bezoekers kwamen erop af, die veel waardering hadden voor zijn keuze. Recensenten in kranten en tijdschiften waren zeer lovend.

17        Michiel Baud
En opeens was er Michiel Baud. In alle kranten, op radio en televisie. Voorgedragen door de Leidse hoogleraar Cees Fasseur (zie 1) onderzocht hij voor Wim Kok in het diepste geheim het verleden van Jorge Zorreguieta, de vader van Willem-Alexanders (zie 16) aanstaande, Máxima. Jonkheer Michiel Baud (1952) is een nazaat van oud-minister van Koloniën Jean Chrétien Baud, tevens oprichter van het Leidse Koninkijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde. Sinds 2000 bezet hij het directoraat van het Centrum voor Studie en Documentatie van Latijns-Amerika en is hij hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam. Bij Zorreguieta viel Baud niet in de smaak. Zorreguieta spreekt van `de zogenaamde professor Baud’ en `Baud was duidelijk bevooroordeeld door zijn linkse ideeën’. Baud heeft inderdaad een `links’ verleden, maar hij staat ook bekend als `evenwichtig, geen man die uit de heup schiet’. Vandaar een ideale keuze voor Kok. Het rapport van Baud stond wekenlang op de eerste plaats in de boeken-top-10. Dat zal een vreemde ervaring zijn geweest voor iemand wiens overige publicaties nogal obscuur zijn.

16        Willem-Alexander
Sinds zijn vriendschap en verloving met Máxima geen dag meer uit het nieuws. Studeerde geschiedenis in Leiden. Bij zijn afstudeerscriptie werd hij begeleid door Henk Wesseling (zie 6). Die scriptie ging over de reactie van Nederland op het besluit van Frankrijk om uit de NAVO te treden. De kroonprins studeerde af `met genoegen’, wat wil zeggen: een zeventje. Willem-Alexander (1967) houdt zich tegenwoordig behalve met het huwelijk vooral bezig met `watermanagement’. Zijn opleiding is hij niet helemaal vergeten. In het voorjaar was hij de prominente gast bij de presentatie van het tweede deel van de Wilhelmina-biografie van Cees Fasseur (zie 1), waar hij een luchtige historische schets gaf van zijn overgrootmoeder. Sensatie wekte zijn kort college elementaire geschiedwetenschap voor een gezelschap Nederlandse journalisten in New York. Over de affaire-Zorreguieta zei de kroonprins: `Raadpleeg álle openbare bronnen.’ Hij verwees specifiek naar een ingezonden brief in het Argentijnse dagblad La Nación, die, zo bleek later, afkomstig was van ex-dictator Videla. Willem-Alexander beging de grootste blunder uit zijn carrière, oordeelde de pers.

15        Nanda van der Zee
Haar boek Om erger te voorkomen uit 1997 was opnieuw een bestseller. Dankzij Cees Fasseur (zie 1). In het tweede deel van zijn Wilhelmina-biografie maakt Fasseur korte metten met de stelling van Van der Zee dat de vlucht van Wilhelmina in 1940 naar Engeland als `landverraad’ beschouwd moet worden. Van der Zee (1951) sloeg terug, noemde Fasseurs boek `een veredelde damesroman’ en was veel in de publiciteit, met als hoogtepunt een optreden in het tv-programma Buitenhof. Daar ontbrak Cees Fasseur. Waarom? `Ajax speelt ook niet tegen Heereveen 3,’ zei Fasseur in Het Parool Theater. Van der Zee debuteerde kortgeleden als literair schrijfster met de novelle De herfst van een voyeur. Ze trekt er veel minder aandacht mee dan met haar historisch werk. Het boekje is nog nergens gerecenseerd.

14        Ad van Liempt
Won afgelopen mei de Zilveren Nipkowschijf voor het televisieprogramma Andere Tijden, waarvan hij initiatiefnemer en eindredacteur is. Het meeste opzien baarde het historisch programma, gepresenteerd door Hans Goedkoop (zie Getipt), met een item over de verloving van Beatrix (`het huppeltje van Trix’). De kijkcijfers – gemiddeld 200.000 – schoten omhoog. Van Liempt (1949) wordt het `journalistieke geweten van Hilversum’ genoemd, omdat hij voortdurend hamert op het belang van zinnige televisiejournalistiek. Hij werkte bij Studio Sport, het NOS-Journaal, stond aan de wieg van NOVA en was betrokken bij de remake van Loe de Jongs De Bezetting. Vond tussendoor nog tijd voor het schrijven van een enkel historisch boek (over de dekolonisatie van Nederlands-Indië). Ontwikkelt met zijn Andere Tijden, de Volkskrant en dit blad een televisieversie van de Grote Geschiedenis Quiz (uitzending tweede paasdag 2002).

13        Gert Oostindie
Pubiceerde (samen met Inge Klinkers) een boek van bijna zestienhonderd pagina’s over het Nederlandse dekolonisatiebeleid in de Caraïben. Met een halfjaar vertraging. Wat was het geval? De opdrachtgever – de regering – was not amused toen bleek dat de auteurs ruim citeerden uit nog niet openbare overheidsstukken. Oostindie en Klinkers werden gedwongen hun boek aan te passen: een rel was geboren. Oostindie (1955) is sinds dit jaar directeur van het KITLV (zie 17) en zit in het comité van aanbeveling van het Nationaal Monument Slavernijverleden. In de discussie over het Nederlandse aandeel in de slavenhandel speelt Oostindie een belangrijke rol. Volgend jaar, als het monument in het Amsterdamse Oosterpark wordt onthuld, zullen we hem vaak in de publiciteit tegenkomen.

12        Loe de Jong
Mastodont in ruste. Toch nog steeds het `geweten van de natie’, hoewel hij door de Volkskrant per abuis werd doodverklaard. De hoogbejaarde oud-directeur van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) gaf een exclusief interview aan dit blad en zorgde als vanouds voor veel commotie. De Jong (1914) gaf toe dat hij in 1978 `fouten’ had gemaakt in de zaak-Aantjes. `De belangrijkste was dat ik bij de persconferentie veel te ongenuanceerd sprak. Daardoor onstond het beeld van de veroordeling, zeker in de talloze huiskamers.’ Deze zeer bescheiden zelfkritiek haalde de voorpagina van Trouw en Het Parool.

11        Arie van Deursen
Was tot 1996 hoogleraar nieuwe geschiedenis aan de Vrije Universiteit. Zijn biografie van Maurits van Nassau stond als enig non-fictiewerk op de longlist van de AKO-literatuurprijs. In HP/De Tijd zei Van Deursen (1931): `Ik zou graag minder lui zijn.’ Dat zal wel calvinistische zelfkastijding zijn, want hij is een druk baasje. Recenseert voor tal van bladen en werkt nu weer aan een boek over de Gouden Eeuw, wellicht zijn magnum opus.

10        Piet de Rooij
Vleesgeworden poldermodel van historisch Nederland. Weet door zijn aanstekelijke vriendelijkheid strijdende partijen met gemak op één lijn te krijgen. De Rooij (1944) was daarom de aangewezen persoon om de zich jarenlang voortslepende vete over het geschiedenisonderwijs te beslechten. De commissie-De Rooij ontwikkelde voor het ministerie van Onderwijs een nieuwe opzet voor het geschiedenisonderwijs, een compromis waarin iedereen zich kan vinden. De Rooij is hoogleraar in Amsterdam en leidt een grootschalig onderzoek naar de politieke geschiedenis van Nederland sinds 1815.

9        Jan Bank
Is machtig: zit in heel veel commissies die geld te verdelen hebben. Hoogleraar vaderlandse geschiedenis te Leiden. Schrijft lange, gewichtige recensies over belangrijke historische boeken in NRC Handelsblad. Bank (1940) is erkend royaltyspecialist. Draagt in die functie een oogverblindende vlinderdas. Hij mocht samen met Maartje van Wegen op televisie verslag doen van de huwelijksdienst van Laurentien en Constantijn.

8        Chris van der Heijden
Schreef het meest controversiële boek van het jaar: Grijs Verleden. Nederlanders in de oorlog waren niet `goed’ of `fout’, maar verkeerden in het grijze tussengebied, zegt Van der Heijden (1954). Een ware pershype was het gevolg. Dieptepunt: de intieme correspondentie tussen Van der Heijden en schrijfster Jessica Durlacher over hun verbroken vriendschap in Vrij Nederland. Van der Heijden, meent Durlacher, neemt niet genoeg afstand van zijn `foute’ vader. Inmiddels heeft Grijs Verleden zelfs geleid tot een `tegenboek’: het pamflet van Dick `altijd-in-het-verzet’ Verkijk met de titel Die slappe Nederlanders – of viel het toch wel mee in 1940-1945?

7        Martin Bossenbroek
Lijkt sprekend op John Cleese. Schreef in opdracht van de regering De Meelstreep, over terugkeer en opvang na de oorlog. Het is een vuistdik en erg goed geschreven boek. Volgens Bas Blokker in NRC Handelsblad combineert Bossenbroek (1953) de beste eigenschappen van de brutale en de bescheiden historicus: hij presenteerde met veel poeha en media-aandacht een boek dat niettemin met veel eerbied voor archiefwerk en bijzonder bronnengebruik is samengesteld. Dankzij De Meelstreep is Bossenbroek in de run voor een mooie hoogleraarspost: vaderlandse geschiedenis te Leiden, als opvolger van Jan Bank (zie 9).

6        Henk Wesseling
Zeer invloedrijk. Kent alle belangrijke historici uit binnen- en buitenland, ook door zijn rectoraat van het NIAS in Wassenaar. Wesseling (1937) is hoogleraar algemene geschiedenis te Leiden. Hij nam afscheid als columnist van NRC Handelsblad – `Acht jaar is een mooie tijd’ (zie 20) – en werd Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Zijn verdiensten voor het Oranje-huis zijn dan ook onmiskenbaar (zie 16). Is een fanatiek bundelaar: dit jaar alleen al twee bundels. In zijn geval terecht, want hij wordt algemeen beschouwd als de leukste schrijver van historisch Nederland.

5        Hans Blom
Sinds Loe de Jong (zie 12) de meest spraakmakende directeur van het NIOD. Beleefde angstige momenten toen hij voor de zoveelste keer het verschijnen van het Srebrenica-rapport moest uitstellen. Grapje in Elsevier: `Hoeveel tijd zou Hans Blom nodig hebben om de Tachtigjarige Oorlog te reconstrueren?’ Volgens geruchten is de onderzoeksgroep een anarchistische bende, die maar niet tot overeenstemming kan komen. Blom (1947): `Geen commentaar.’ Zit in tal van commissies en besturen, en wordt door velen gezien als de machtigste historicus van Nederland.

4        Maarten van Rossem
Splitst de Nederlandse bevolking in twee groepen: Van Rossem-fans en Van Rossem-haters (`Brand die baard van de buis’). Bijzonder hoogleraar te Utrecht, columnist van de Volkskrant, en natuurlijk Amerika-deskundige. Vooral sinds 11 september was Van Rossem (1943) talloze malen op radio en televisie. Hoogtepunt: het dappere optreden in het spraakmakende deskundigendebat van de publieke omroepen. Tegen Felix Rottenberg: `Mag ik nog een glaasje Spa?’ Beantwoordde 100 vragen van HP/De Tijd: `Qua viezigheid span ik de kroon.’ Let op: is gestopt met roken en wil niet voor één uur ’s middags gestoord worden.

3        Thomas en Hermann von der Dunk
Worden nog wel eens met elkaar verward. Ook denken sommigen dat het om een en dezelfde persoon gaat. Voor de duidelijkheid: links dat is Hermann von der Dunk (1928), emeritus hoogleraar te Utrecht en Nijmegen, schreef een duizend pagina’s tellende cultuurgeschiedenis van de twintigste eeuw. Rechts zien we Thomas von der Dunk (1961), zoon van Hermann, postdoc te Leiden, schreef het negenhonderd pagina’s tellende Das Deutsche Denkmal. Beiden: zijn lang van stof, geobsedeerd door het koningshuis, hebben overal een mening over en scheiden gemiddeld eenmaal per week een opiniestuk af voor de Nederlandse dag- en weekbladen.

2        Geert Mak
Volkshistoricus en nationale knuffelbeer. Door veel professionele historici niet serieus genomen, maar dat komt louter voort uit jaloezie. Mak (1946) behoort tot de vijf populairste Nederlandse schrijvers aller tijden. Van De eeuw van mijn vader zijn inmiddels meer dan 350.000 exemplaren over de toonbank gegaan. Sprak tijdens hun bezoek aan Amsterdam Willem-Alexander (zie 16) en Máxima toe: `We hebben het hier ook meegemaakt, het zwijgend wegkijken van de meerderheid, de heldenmoed van sommigen, de verwarring van latere generaties. Wees ook wat dit betreft welkom, mevrouw Máxima.’ Mak is buitengewoon hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en werkt aan een dik boek over Europa in de twintigste eeuw.

1        Cees Fasseur
Heeft op 14 december afscheid genomen als hoogleraar te Leiden, en tevens van de geschiedwetenschap. Fasseur (1938) wordt raadsheer in Amsterdam. Verlaat op het hoogtepunt van zijn carrière het vak. Heeft alles bereikt op historisch gebied: veel functies met macht bekleed, gewaardeerde boeken geschreven, en natuurlijk een bestseller op zijn naam: de tweedelige biografie van Wilhelmina, waar in het voorjaar het laatste deel van verscheen. Kreeg toen een vriendelijke en uitvoerige bedankbrief van koningin Beatrix. We zwaaien Cees Fasseur uit met een verdiende eerste plaats in de top-20 van 2001.


Getipt

5.        Frank Ankersmit
Postmodern orakel, en daarom zeer populair in Amerika. In Nederland omarmd door Stichting Varkens in Nood sinds hij in dit blad de bio-industrie vergeleek met Dachau. Schrijft opiniestukken in NRC Handelsblad.

4.        Anton van Hooff
Docent klassieke geschiedenis te Nijmegen en republikein. Diende bij de Commissie Gelijke Behandeling een klacht in tegen de snelle naturalisatie van Máxima. Is zelf verloofd met de Letse Aija Miòkine, die te maken kreeg met een enorme bureaucratische rompslomp en nog steeds geen Nederlands paspoort heeft.

3.        Jan Peter Balkenende
Historicus met fout kapsel. Zou eindelijk wel eens een succesvol CDA-leider kunnen worden. Is bijzonder hoogleraar christelijk-sociaal denken aan de Vrije Universiteit.

2.        Hans Goedkoop
Presentator van het programma Andere Tijden (zie 14). Biograaf van Herman Heijermans en Renate Rubinstein. Mocht een halfjaar uitrusten op het NIAS en was gastcriticus aan de Universiteit van Groningen. Schrijft literaire kritieken voor NRC Handelsblad.

1.        Lambert Giebels
Trok veel aandacht met het tweede deel van zijn Soekarno-biografie en de herdruk van zijn biografie van Beel. Pleit voor de openbaarmaking van het rapport van de commissie-Beel over de Hofmans-affaire, maar Beatrix is niet te vermurwen.


Uit

5.        Maarten Brands
Nam afscheid als directeur van het Amsterdamse Duitsland Instituut en vertrok vlak voor 11 september naar Manhattan. Bericht over het Amerikaanse wel en wee in de Volkskrant.

4.        Marjet van Zuijlen
Vertrok als Kamerlid van de PvdA, is tegenwoordig headhunter en consultant. Studeerde geschiedenis in Utrecht en maakte naam door in een enquête van dit blad Willem van Oranje in Dokkum te laten vermoorden.

3.        Maij Spijkers
Was succesvol uitgever van Bert Bakker/Prometheus, met een fantastisch historisch fonds. Liet als directeur Algemene Boeken bij PCM de belangrijkste auteurs van Meulenhoff overlopen naar de concurrent.

2.        Judith Belinfante
Ooit hooggewaardeerd directeur van het Joods Historisch Museum. Mislukte hopeloos als PvdA-Kamerlid en staat niet meer op de kandidatenlijst voor de verkiezingen van 2002.

1.         Herman Beliën
Voormalig presentator van historische programma’s. Wordt door geen enkele omroep meer gevraagd. Verzorgt cultuurhistorische uitstapjes voor studenten en bejaarden.