Sinds Nederland is uitgerust met een officiële historische Canon, heeft het verlangen een eigen canon te vervaardigen als een besmettelijke ziekte om zich heen gegrepen. Alle provincies werken aan een provinciale historische canon, en hoewel ik er nog niets over heb gelezen, is er ongetwijfeld alle reden ook een canon voor onze markante regio’s te maken; Twente, Zuid-Limburg en de Waddeneilanden kunnen niet zonder.
Vanzelfsprekend kunnen onze steden, dorpen en gehuchten niet achterblijven. Hoe kleiner en onbeduidender, hoe groter er de behoefte aan een canon is. Ik vergeet nog dat ook buurten een canon nodig hebben; de leefkwaliteit zal in Ondiep, de Diamantbuurt en Feyenoord zeker toenemen als men daar beschikt over een canon die de mensen weer zelfvertrouwen geeft.
Nu het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) onlangs een canon van de Tweede Wereldoorlog produceerde, is er kennelijk officiële toestemming om een canon te vervaardigen van bepaalde historische periodes of thema’s. Het geeft een warm gevoel dat we zo weer even vooruit kunnen. Ik denk in de eerste plaats aan canons voor de diverse eeuwen en decennia. Een canon van de zeventiende eeuw of van de jaren zestig, dat moet leerzaam zijn; het moderne kind kan er niet buiten.
Dan natuurlijk – suf dat ik er nu pas aan denk – een canon van de Oranjes, liefst gecombineerd met een goed doordachte canon van onze voetbalgeschiedenis: een publicitair en commercieel hoogtepunt. Een canon van de verzuiling en een van de ontzuiling mogen zeker niet ontbreken.
Er moet ook wat ruimer worden gedacht; de canonproductie kan niet beperkt blijven tot de Nederlandse cultuur en geschiedenis. Al op de lagere school dienen onze kinderen kennis te maken met een canon van het universum, een canon van het zonnestelsel, een canon van de aarde, een canon van de gehele menselijke geschiedenis, en ten slotte – zeer belangrijk – een canon van de klimaatverandering.
Alle Nederlandse burgers kunnen worden betrokken bij het canoniseringsproces. Families moeten een werkloze neef opdracht geven een familiecanon te maken. Ten slotte is er de individuele canon: je eigen leven in vijftig vensters, waarbij het laatste venster dan nog even opengelaten kan worden. Hierbij kan worden gedacht aan babyfoto’s, aandoenlijke video’s en de diverse behaalde diploma’s, of wellicht zelfs belastingaanslagen.
Ik moet bekennen dat deze flauwiteiten mij invielen bij de bestudering van de canon van de Tweede Wereldoorlog. Het lijkt mij dat vanuit het perspectief van een beter historisch begrip – en daar ging het toch eigenlijk om – het hele canondenken een vergissing is. De oorlog, op zich een dramatisch en meeslepend onderwerp, is voor deze canon opgeknipt in enkele tientallen venstertjes.
Er is ongetwijfeld goed over nagedacht en men zal er de beste bedoelingen mee hebben, maar het resultaat is niet indrukwekkend. Bij het venster De Bezetter, bijvoorbeeld, staat een tekst van enkele honderden woorden die op zich nergens onjuist is, maar tegelijkertijd nogal wezenloos, zodat hij op geen enkele wijze de dynamische misdadigheid van het Derde Rijk duidelijk maakt.
De aanmaak van canons maakt het noodzakelijk de geschiedenis te verknippen tot leuke, pakkende venstertjes. Daarmee gaat al heel snel de essentie van de geschiedenis verloren. De geschiedenis is een proces, een verhaal, geen ketting van vensterkraaltjes. De afgelopen decennia is de geschiedenis geplaagd door de thematische aanpak, nu dreigt zij geteisterd te gaan worden door een vloed van venstertjes.
Als het NIOD nu toch iets nuttigs wil doen met het belastinggeld, laat het dan eens een eendelige, leesbare geschiedenis van Nederland in bezettingstijd produceren. Die 22 banden van De Jong zijn een fraai monument, maar niet meer van deze tijd.
Maarten van Rossem
Dit artikel is exclusief voor abonnees
