Volkskrant-columnist en historicus Daniela Hooghiemstra schreef verschillende boeken over het koningshuis. Momenteel werkt ze aan een boek over prinses Irene en Carlos Hugo van Bourbon Parma. Hooghiemstra bewondert de vrijdenker Kees Boeke. Over hem schreef ze in 2014 De geest in dit huis is liefderijk. Het leven en De Werkplaats van Kees Boeke (1884-1966), een biografie waarop ze promoveerde.
Wanneer maakte u kennis met Kees Boeke?
‘Mijn kennismaking met Kees Boeke was een onbewuste. Als kleuter van vier ging ik naar de scholengemeenschap in Bilthoven die hij heeft opgericht, De Werkplaats. Ik heb daar mijn hele schoolcarrière doorgebracht, van de kleuterschool tot en met het vwo. Maar wie Boeke was geweest, wist ik niet precies.’
Werd hij op De Werkplaats vereerd met een schilderij of borstbeeld?
‘Absoluut niet. Heldendom paste niet binnen zijn filosofie. Hij vond dat kinderen zelf dingen moesten uitvinden. Leraren waren daarbij behulpzaam, maar geen onaantastbare autoriteiten. Zijn vrije geest waarde na zijn overlijden op miraculeuze wijze door de school. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Maria Montessori, die een heel onderwijssysteem precies had uitgedacht, wilde hij juist geen leer voorschrijven.’
‘Boeke creëert een school waar kinderen zichzelf kunnen zijn’
Toch noemt u Boeke als uw held.
‘Zijn heldendom schuilt voor mij in het gegeven dat hij eigenlijk een antiheld was. Boeke was een origineel denker, uiterst intelligent, maar lang niet alles wat hij aanpakte lukte. Zijn promotie in de natuurkunde liep op niets uit, het reusachtige kapitaal van zijn Britse echtgenote Betty Cadbury stond hij af, maar intussen leden zijn kinderen honger en kou, omdat hij het plan had opgevat om in het kader van zijn ideaal van bezitloosheid in tenten te gaan wonen. Hij wilde dat ideaal per se in overeenstemming brengen met de praktijk, maar mede dankzij zijn schoonfamilie is hij hierop teruggekomen.’
Waarom bewondert u hem?
‘Deze principiële, eigengereide man van protestantse komaf weigerde zich te onderwerpen aan welk systeem dan ook. Hij was onvermoeibaar in het realiseren van volstrekt originele en visionaire ideeën. Hij koos nooit de makkelijke weg. In de oorlog redden hij en zijn vrouw Joodse kinderen. En hij creëerde iets bijzonders: De Werkplaats, een school die sinds eind jaren twintig voor de levens van veel mensen bepalend is geweest. Een soort vrijplaats waar sociale klasse, religie en afkomst geen rol speelden en waar kinderen zichzelf konden zijn. Pas later ging ik me afvragen: wie was die Kees Boeke eigenlijk?’
En, wie was hij?
‘Een idealist, maar een pragmaticus, een dwarsligger die naar vrede streefde; iemand die zoveel tegenstrijdigheden in zich had dat hij bijna niet kón slagen in wat hij wilde, maar die intussen ook zo eigen en gedreven was dat hij velen inspireerde, tot op de dag van vandaag.’
Alies Pegtel is historicus en journalist.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
