Wat zou Jan Pieterszoon Coen zeggen als hij wist hoe er in de huidige tijd over hem en zijn daden wordt gedacht? Die vraag stelt theatergroep Aluin in de nieuwe voorstelling Dit is van ons, die in 2024 in première gaat. Op het Geschiedenis Festival op 7 oktober geven de acteurs een exclusief voorproefje.
Volgens regisseur Victorine Plante draait de voorstelling om het bevragen van ons koloniaal verleden. ‘Ik denk dat het in de Nederlandse volksaard ligt om niet te lang stil te staan bij de geschiedenis. Maar ik hoop dat we een kunstvorm kunnen vinden om met dit verleden om te gaan.’
Waar gaat de voorstelling Dit is van ons over?
‘Een jonge activiste, Just, reist af naar het verleden om het koloniale verleden van Nederland te bevragen. Ze vindt een manier om door de tijd te reizen, en besluit Jan Pieterszoon Coen op te zoeken en hem aan te spreken op zijn wandaden in de Oost. Ze wil hem overhalen om mee te gaan naar het heden, om te kijken of hij zich kan verdedigen tegen de huidige kritiek.
Coen gaat die uitdaging niet uit de weg, want als VOC-man houd hij wel van een avontuur. Het is een beetje te vergelijken met de film Er ist wieder da [waarin Hitler opduikt in het moderne Berlijn, red.]. Coen belandt in het heden en moet zich verhouden tot onze tijd en hoe er over hem gedacht wordt.
Die meningen variëren nogal. Hij komt in aanraking met activisten, en de Nederlandse overheid probeert in de voorstelling bijvoorbeeld te peilen wat Coens eigen verantwoordelijkheid is geweest en welke opdrachten hij van de Republiek kreeg. Maar bij zijn standbeeld in Hoorn ontmoet hij ook een lid van De vrienden van Coen, die het beeld beschermt tegen vernielingen. Die groep vindt dat de kritiek op het koloniaal verleden niet het hele verhaal vertelt.’
Maakt dat het een actuele voorstelling?
‘In discussies over ons koloniaal verleden wordt veel geroepen, maar vaak kennen mensen niet het volledige verhaal. Zo stamt Coens standbeeld in Hoorn niet uit de tijd van de VOC; het werd pas in de negentiende eeuw geplaatst en was bedoeld als een soort marketingtool voor de Atjehoorlog. Dat standbeeld zegt dus niets over hoe er in de zeventiende eeuw naar Coen werd gekeken, maar hoe zijn persoon later gebruikt is. We moeten helden niet zomaar om zeep helpen, maar ons verdiepen in het verleden en goed nadenken wat we met die geschiedenis moeten doen.’
Is een theatervoorstelling een geschikte vorm om het koloniaal verleden te bevragen?
‘Ik hoop dat we met theater een kunstvorm kunnen vinden om met de koloniale geschiedenis om te gaan. Dan lukt het misschien om ermee in het reine te komen. Dat klinkt best evangelisch, maar het kan. Als ik door Berlijn loop, ben ik jaloers op de manier waarop zij met de zwarte bladzijdes uit hun verleden omgaan. Het Holocaustmonument vind ik een onvoorstelbaar knap voorbeeld: de inwoners van Berlijn geven een duistere periode zo’n enorme markering in hun stad. Maar het ligt volgens mij in de Nederlandse volksaard om niet zo lang stil te staan bij de geschiedenis.’
Merkt u dat aan de interesse voor geschiedenisvoorstellingen?
‘Een jaar of acht geleden startte onze theatergroep met voorstellingen over de vaderlandse geschiedenis. Dat begon met een drieluik over de opkomst en ondergang van Johan van Oldenbarnevelt en prins Maurits. We moesten geschiedenisliefhebbers overhalen om naar het theater te gaan, maar als we op de Uitmarkt stonden, moesten we theaterliefhebbers juist lekker maken voor geschiedenisverhalen. Aan beide kanten was argwaan. Geschiedenisliefhebbers waren bang voor een te abstracte weergave van het historische verhaal, terwijl veel theaterliefhebbers een chauvinistische voorstelling vreesden. Maar het gaat ons juist om het bevragen van de geschiedenis.’
‘Geschiedenisliefhebbers zijn bang voor een te abstracte weergave van het historische verhaal’
Gaat er veel historisch onderzoek vooraf aan jullie voorstellingen?
‘Zeker, heel erg veel. Deze voorstelling is ontstaan omdat schrijver Erik Snel zijn eigen koloniale verleden onder de loep wilde nemen: waarom gingen zijn grootouders naar het oosten en waarom wilden ze daar onderwijzer worden? Hij is eigenlijk zijn eigen koloniale gen gaan bevragen om te zien in hoeverre dat nog doorwerkt in zijn systeem. Voor een deel zit er dus persoonlijk historisch materiaal in het onderzoek, maar we hebben veel verschillende bronnen geraadpleegd.’
De voorstelling over Coen is ook een komedie. Kun je grappen maken over dit onderwerp?
‘Just en Coen staan op het podium ook symbool voor Gen Z en de babyboomers. Die generaties laten we clashen, soms op een grappige manier. Om het drama in de Oost gaan we natuurlijk niet lachen, maar comic relief heeft in dit soort beladen verhalen wel een belangrijke functie. Uiteindelijk wil ik dat bezoekers over het onderwerp gaan nadenken, het mag iets losmaken.’
Welke scène gaan bezoekers van het Geschiedenis Festival zien?
‘Ik hoop dat we op het Geschiedenis Festival de scène kunnen spelen waarin Just en Coen elkaar ontmoeten en zij hem overhaalt om naar onze tijd af te reizen.’
Speeldata ‘Dit is van ons’
Kijk hier voor de actuele speeldata van de voorstelling Dit is van ons van theatergroep Aluin: https://www.aluin.nl/voorstelling/dit-is-van-ons/
