Home Commentaar

Commentaar

  • Gepubliceerd op: 16 oktober 2000
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Bas Kromhout
  • 2 minuten leestijd

Dat het marktdenken oprukt zal niemand verbazen. Dat doet het al sinds de Hanze en de Venetiaanse handelscompagnies en lijkt geen reden tot ophef. Maar soms worden in een ontwikkeling mijlpalen gezet waarbij best mag worden stilgestaan. Om vervolgens rechtsomkeert te maken.

        Loek Hermans, minister van Onderwijs en Wetenschappen, plaatst momenteel zo’n nieuwe mijlpaal in de economisering van de maatschappij. Zijn plannen voor het hoger onderwijs en het wetenschappelijk onderzoek, die hij bij de opening van het academisch jaar heeft toegelicht, moeten voor 1 januari door het parlement. Hermans pleit ervoor dat meer onderzoek wordt bekostigd door het bedrijfsleven. Zo kan de Nederlandse wetenschap internationaal concurreren en de economie blijven groeien. Want kennis is geld.
        De minister en zijn ambtenaren spreken in hun voorstellen amper over alpha- en gammawetenschappen. Historische of letterkundige kennis is nu eenmaal niet zo gemakkelijk in geld uit te drukken als nieuwe kloon- en communicatietechnieken. Er zijn ook opmerkelijk minder multinationals in geïnteresseerd. Toch maakt Zoetermeer geen uitzonderingen. Ook historici zullen rekening moeten houden met de bemoeizucht van de markt.
        Nu kan een beetje marktwerking ook in de geschiedkunde geen kwaad. Steeds meer uitgevers, publieksbladen en omroepen weten hoogwaardige historische kennis aan de man te brengen. Denk maar aan de boeken van Geert Mak en het tv-geschiedenisprogramma Andere Tijden. Er is dus een publiek voor geschiedenis.
        Dat stelt zijn voorwaarden. En zo haalt de wet van vraag en aanbod overgeëvolueerde historici uit hun torens van mitsen en maren en dwingt ze klare taal te spreken. De tijd is voorbij dat een wetenschapper jarenlang archieven doorbikkelde voor drie man en een paardenkop. Historisch onderzoek wordt weer actueel en onderhoudend.
        Tot zover het goede nieuws. Als geschiedenis net zo aan de markt wordt overgeleverd als de harde wetenschappen, dan wordt het moeilijk historisch onderzoek te bekostigen. Wanneer universiteiten en instituten werkelijk zelfstandige marktspelers worden, zullen zij naar goed economisch gebruik hun ‘magere’ wijnranken het eerste snoeien. En de winsten van de uitgevers en programmamakers zijn ook weer niet zo groot dat ze onderzoeksbeurzen uitdelen aan historici. Terwijl zonder het professionele historische onderzoek ook Mak en Andere Tijden weinig te melden hebben.
        Misschien lukt het de geschiedenis haar stek op de markt vast te houden. Maar wat zal ze te bieden hebben? Nadruk leggen op de vraagzijde heeft gevolgen voor de thema’s en conclusies van het onderzoek. Nu nog fungeren historici vaak als stille of luidruchtige critici, die de samenleving eraan herinneren dat nooit iets is vergeten en afgesloten. Zal in de nieuwe kenniseconomie ook ruimte zijn voor impopulaire, onverkoopbare, maar zeer relevante historische ontdekkingen?

Bas Kromhout is redacteur van Historisch Nieuwsblad

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Scène uit het grote offensief
Scène uit het grote offensief
Recensie

Blunders en rivaliteit kostten mensenlevens in de Slag om de Schelde

Dat Zeeland met de Slag om de Schelde het grootste Nederlandse slagveld werd in de Tweede Wereldoorlog had niet gehoeven. Het was anders gelopen als de Britse legeraanvoerder Bernard Montgomery minder eigengereid was geweest. Zijn rivaliteit met de geallieerde opperbevelhebber Dwight Eisenhower hielp ook niet mee, blijkt uit de documentaire Het grote offensief. De film...

Lees meer
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Recensie

Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD

Eerst waren er excuses van het Amsterdamse gemeentebestuur, pas daarna verscheen het bijbehorende onderzoek van het NIOD. Beide trekken dezelfde conclusie: de gemeente gaf volle medewerking aan het beleid van de Duitse bezetter om Amsterdam judenrein te maken. Maar waar burgemeester Femke Halsema koos voor het perspectief van de slachtoffers, staat het NIOD vooral stil...

Lees meer
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Nieuws

Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 

De beweging van de Jonge Turken, die zich aan het begin van het twintigste eeuw inzette voor de modernisering van het vaderland, liet zich door Franse ideeën inspireren. Dat laat historicus Remzi Çağatay Çakırlar zien in zijn proefschrift, waarop hij onlangs in Leiden promoveerde.  In 1925 gaf de intellectueel en Jonge Turk Abdullah Cevdet een...

Lees meer
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Recensie

Speelfilm Perla: communisten ruïneren jong stel

We mogen denken dat we ons lot in eigen hand hebben, maar de speelfilm Perla dwingt tot bescheidenheid. Daarin ruïneert het communistische regime in Tsjechoslowakije het leven van een jong stel. Het drama opent met de inval in 1968 in Tsjechoslowakije door de legers van het Warschaupact. Daarna schakelt de film over naar 1981 in...

Lees meer