Vijftien jaar geleden verdwenen de grijs-oranje auto’s van Van Gend & Loos uit het straatbeeld. Het ooit zo vermaarde transportbedrijf werd opgeslokt door een vervoergigant. Daarmee ging een vertrouwde naam verloren, merkt Annegreet van Bergen.
In mijn boek Het goede leven vertelt Anneloes (1955) over kampeervakanties uit haar kindertijd. Zij woonde met haar ouders en broers in Leiden en met z’n allen vierden ze in Ommen vakantie. Oorspronkelijk stond er in het manuscript: ‘Zelf reisden we met de trein. Van Gend & Loos bracht de grote houten kist met onze kampeerspullen en kleren naar Ommen.’ Maar mijn redacteur Marcella (1986) zette een groot vraagteken bij Van Gend & Loos met de vraag: ‘Wat is dat?’ Wanneer een ontwikkelde jonge vrouw als Marcella al niet meer weet wie of wat Van Gend & Loos is, weet waarschijnlijk haar hele generatie dat niet. Daarom staat er nu achter Van Gend & Loos ‘hét transportbedrijf uit die tijd’.
Voor mijn generatiegenoten is de naam Van Gend & Loos even vertrouwd als die van de Hema of V&D. Maar hoelang duurt het nog voordat jongeren vragen ‘V&D, was is dat?’ wanneer ze de volgende zin lezen? ‘In die tijd ging je naar V&D om daar op de platenafdeling een gedrukt exemplaar van de nieuwste hitparade af te halen, waardoor je wist welk nummer er op één in de top-40 stond zonder dat je de radio-uitzending hoefde af te wachten.
V&D ging een paar jaar geleden failliet. Weliswaar bestaat er sinds kort een webshop met die naam, maar wat er ook gebeurt, nooit meer zal V&D hét vertrouwde winkelbaken in elke stad zijn.
Intussen zijn de grijs-oranje auto’s van Van Gend & Loos sinds vijftien jaar helemaal uit het straatbeeld verdwenen. Het bedrijf werd door de toenmalige moeder, de Nederlandse Spoorwegen, in 1986 verkocht aan rederij Nedlloyd. Die verkocht het in 1999 door aan Deutsche Post, die het op zijn beurt in 2003 met twee andere vracht- en pakketdiensten bundelde tot DHL. En zo ging een meer dan 200 jaar oud begrip zachtkens ter ziele.
Al in 1839 schreef Nicolaas Beets in zijn Camera Obscura: ‘Stooten en rammelen. Dat men in een land als het onze, waar de straatwegen zo uitmuntend zijn, zulke slechte diligences maakt en gedoogt! Doch hier breng ik u de eer, die u toekomt, edele Van Gend & Loos […], warme menschenvrienden! In uwe wagens zit men op breede banken, uwe plaatsen zijn ruim, uwe kussens en ruggestukken welgevuld; uwe bakken diep, uwe veeren buigzaam; uwe vier paarden altijd in geregelden draf.’
Deze tekst las ik in de oude loods van Van Gend & Loos uit Tiel, die sinds 2007 in het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem staat en waar ook de geschiedenis van het bedrijf uit de doeken wordt gedaan. Het begon ooit allemaal in Antwerpen. Daar trouwde herbergier-koetsier Jan Baptist van Gend in 1796 met Maria Loos, eigenaresse van een herberg. Maria’s broer, P.J. Loos, had een diligenceonderneming. Toen de broer in 1809 overleed, werden beide bedrijven samengevoegd. Tientallen jaren vervoerden de postkoetsen van Van Gend & Loos reizigers, goederen en geld. Maar de techniek schreed voort en in 1839 werd de eerste spoorlijn tussen Amsterdam en Haarlem geopend.
Weldra werd het Nederlandse spoorwegnet verder uitgebreid. De snelle en comfortabele trein was een geduchte concurrent, met name voor het personenvervoer. Daar zette Van Gend & Loos in 1885 een punt achter en besloot – onder het motto If you can’t beat them, join them, zouden we nu zeggen – zich geheel te richten op het stukgoederenvervoer van en naar stations.
In 1928 werd Van Gend & Loos zelfs onderdeel van de Nederlandse Spoorwegen. Bij belangrijke stations kwamen loodsen, ingenieuze distributiecentra. Van Gend & Loos haalde uit de regio pakketten op. Die werden gebundeld en met de trein over grote afstand naar de plaats van bestemming vervoerd. Daar verzorgde Van Gend & Loos weer het laatste stukje van het transport.
Tot in de jaren vijftig kwamen aan het lokale vervoer nog paarden te pas. Hoe dat veranderde, is op een filmpje in het Openluchtmuseum te zien. Mismoedige koetsiers constateren: ‘Paarden hebben de zaak groot gemaakt, maar de toekomst is aan de auto.’ Een commentaarstem stelt vast dat ‘de dieren van Van Gend & Loos het straatbeeld niet meer zullen sieren’.
Nog jaren reden de oranje-grijze vrachtauto’s en bestelwagens door de Nederlandse straten en woonwijken. Maar in het laatste kwart van de vorige eeuw was Van Gend & Loos te log om de snelle ontwikkelingen in het steeds geavanceerdere logistiek management bij te benen. En zo eindigde een ooit vermaard Nederlands transportbedrijf als een naamloos onderdeel van vervoergigant DHL.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
