Home Charles C. Mann 1491. De ontdekking van precolumbiaans Amerika

Charles C. Mann 1491. De ontdekking van precolumbiaans Amerika

  • Gepubliceerd op: 19 april 2006
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Arij Ouweneel
  • 3 minuten leestijd

624 p. Nieuw-Amsterdam/Manteau, euro 34,95
In het westerse bewustzijn zijn indianen hulpeloos, kinderen die nauwelijks in staat zijn tot actief handelen. Westerlingen hebben deze zielige indiaan nodig om hun schuldcomplex over rijkdom en kolonisatie te kunnen aflossen met behulp van liefdadigheid en onvoorwaardelijke steun. Dat zijn de twee gezichten van de koloniaal; geen kolonialisme zonder Max Havelaar. Kijk hoe indianen tot op de dag van vandaag voorkomen in advertenties – armoedige, vuile kindertjes met snottebellen, levend op de vuilnisbelten van de stedelijke wereld, verschoppelingen op hun eigen continent – en je ziet hoe het kinderlijke beeld blijft hangen.

 
          
In werkelijkheid zijn indianen actieve participanten geweest in hun eigen geschiedenis: ze hebben zich een weg geslagen door het moeras van de kolonisatie. De uitbuiting was minder groot dan gedacht en bovendien konden de Spaanse en nationale Zuid-Amerikaanse economieën niet draaien zonder het economisch en politieke initiatief van indianen. 
           
Volgens sommige antropologen is de indiaanse wereld niet alleen levend gebleven onder de mensen die zich nog altijd als indianen manifesteren, maar ook onder de zogenoemde mestiezen: mensen die hun plattelandsleven vaarwel zegden en in de stad zijn gaan leven. Indianen en mestiezen zouden samen een México profundo vormen of een Perú profundo, een ‘diep-‘ of ‘oer-‘Mexico en Peru. 
           
Dit beeld is al decennialang te vinden in wetenschappelijke publicaties, maar het blijft opgesloten in academische bibliotheken. Zo nu en dan doet een auteur zijn best om een populair geschrift te schrijven om het andere beeld naar buiten te dragen, maar in het algemeen is dat tevergeefs. 
           
Wetenschapsjournalist Charles Mann heeft de meest recente poging gedaan. Hij beschrijft de prekoloniale indiaanse wereld en stopt zijn relaas in 1491, het jaar vóór Columbus’ landing in het Caribisch gebied. In 461 bladzijden probeert hij de westerse lezer te ontdoen van de zielige indiaan in zijn bewustzijn: zo schrijft hij dat Amerika in 1491 dichter bevolkt was dan Europa, dat de grote steden groter waren dan die van ons, de ‘wetenschappelijke’ kennis verder was ontwikkeld, de landbouw ronduit progressief was te noemen en de geschiedenis van de indiaanse wereld ouder was dan de westerse. Als tijdens de botsing der culturen in 1492 één van de twee als primitief moest worden beschouwd, dan toch vooral die van de westerlingen. 
           
Nogmaals: voor wetenschappers is dit bekende kost. Maar daar gaat het niet om. Mann wil een herziening van het algemene beeld van de indiaan. Dat zal hem niet lukken. Dit boek zal, vrees ik, gewoon in de bibliotheek worden opgeborgen. De westerling leest nu eenmaal liever over de hulpbehoevende indiaan dan over een zelfbewuste en zelfstandige figuur. 
           
Dat neemt niet weg dat het boek vooral voor middelbare scholieren interessante leesstof is. Het is vlot geschreven, telt tal van anekdotes en uitgebreide beschrijvingen, en geeft een sympathiek en realistisch beeld van de indiaanse geschiedenis tot 1491. Een geïnteresseerde scholier die graag leest over Olmeken, Maya’s, Inca’s en Azteken komt ruim aan zijn trekken en krijgt veel onder ogen over maïsteelt, huizenbouw en samenlevingsvormen, waarover hij in zijn schoolboeken niets las. 

Arij Ouweneel is onderzoeker aan het Centrum voor Studie en Documentatie van Latijns Amerika.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer