Brieven

De redactie nodigt u uit uw mening te geven over artikelen die in het Historisch Nieuwsblad verschenen zijn. Zij behoudt zich het recht voor brieven in te korten. Reacties: Postbus 1528, 1000 BM Amsterdam of redactiehn@vug.nl

Digitaal monument 2
In mijn stuk over een digitaal monument voor alle omgekomen Nederlandse joden (Historisch Nieuwsblad 2004/3) schrijf ik dat een idioot vonnis geen reden mag zijn om een discussie over een herziening van de betreffende wet te ontwijken. Aangezien het vonnis van de Amsterdamse rechtbank formeel en juridisch correct was, neem ik de kwalificatie ‘idioot’ als misplaatst terug. Wat niet wegneemt dat ik die uitspraak onbevredigend blijf vinden en mij ook binnen de huidige wet een andere afweging had kunnen voorstellen. Aan de strekking van mijn betoog doet dat overigens niets af. 

H.W. von der Dunk, Bilthoven 

Digitaal monument 3
In zijn artikel over het Digitaal Monument Joodse Gemeenschap (Historisch Nieuwsblad 2004/3) schrijft H.W. von der Dunk dat de rechtbank in december bepaalde dat het recht op uitingsvrijheid van initiatiefnemer Isaac Lipschits en de Stichting Digitaal Monument Joodse Gemeenschap zwaarder weegt dan het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer van mevrouw Bresser-Drukker. Zij had een kort geding aangespannen om vermelding van de gegevens van haar familie te voorkomen.

Het Digitaal Monument Joodse Gemeenschap zal bestaan uit een database van alle joodse slachtoffers uit Nederland van de holocaust. De gegevens uit In Memoriam, verschenen in 1995, beslaan de plaats en datum van geboorte en overlijden van deze slachtoffers. Deze gegevens zijn reeds enkele jaren per internet voor iedereen beschikbaar. Dat deze vrij onooglijke website mooier kan worden vormgegeven en van enkel bron tot ook monument zou kunnen worden aangepast, is kennelijk niet overwogen.

Wat echter de meerwaarde is van het toevoegen van zeer persoonlijke gegevens als inboedels van gezinnen op het moment van deportatie, ontgaat mij volledig. Natuurlijk kunnen deze gegevens onderzoeksdoelen dienen, maar bij een monument dient hun aanwezigheid geen enkel doel. Dat nota bene Lipschits, auteur van De kleine sjoa – een boek dat handelt over de lange nasleep en het op alle mogelijke manieren geconfronteerd worden met ongevoeligheid van Nederlanders tegenover de nabestaanden van vermoorde joden – zich nu zelf schuldig maakt aan eenzelfde ongevoeligheid, maakt het des te onbegrijpelijker.

Ik vertolk hier niet enkel mijn eigen mening. Tijdens onderzoek voor mijn in september 2003 verschenen boek De Twentse paradox, over de jodenvervolging in Hengelo en Enschede tijdens de Tweede Wereldoorlog, heb ik met vele ooggetuigen en nabestaanden gesproken over dit initiatief. Negatieve meningen waren hierbij in de meerderheid.

Zoals Von der Dunk schrijft, is het welhaast onbegrijpelijk dat juist hier de associatie met registratiesystemen de initiatiefnemers lijkt te ontgaan. Nabestaanden worden geraakt door de smakeloosheid van het initiatief en het nu door de rechtbank bevestigde gebrek aan enige keuzevrijheid in de openbaarmaking.

Ik durf te beweren dat indien alle nabestaanden de keuze zouden hebben of zij de gegevens van hun omgebrachte familieleden op het monument geplaatst zouden willen zien, er van het monument niet veel over zou blijven. En ik denk dat Lipschits dit beseft, aangezien hij een schikking met mevrouw Bresser-Drukker blokkeerde omdat hij slechts een volledige database wilde – zou hij iemand de ruimte geven te weigeren, dan zou het daar niet bij blijven.

Ik zou iedereen met enig respect voor zowel de joodse slachtoffers en nabestaanden als voor het recht op privacy willen oproepen dit monument niet te bezoeken. 

Marjolein Schenkel, Amsterdam 

Patriotten
Hierbij heb ik enige opmerkingen over het artikel ‘Werpt ze in ’t water de Oranje blixems’ (Historisch Nieuwsblad 2004/2). In dit stuk over de patriotten wordt gesteld dat de burgercompagnieën in Hattem in de kerk mochten oefenen met toestemming van de predikant. Die toestemming werd echter gegeven door de magistraatsleden in hun rol als kerkmeesters. Scheiding van Kerk en Staat moest nog plaatsvinden! De magistraat zag trouwens de patriotten liever in de kerk oefenen dan buiten in het openbaar.

Hattem werd in 1786 niet belegerd vanuit Overijssel, dus vanaf de overkant van de rivier, maar werd van die kant juist gesteund door kanonvuur van de kant van voornamelijk Zwolse patriotten, die de belegerende Staatse troepen onder vuur namen. Die door Gelderland betaalde Staatse troepen zouden trouwens in Overijssel niet eens zijn toegelaten door de toen nog soevereine Overijsselse Staten. De Nederlanden waren nog een statenbond, reden waarom de Hattemers naar Zwolle, is buitenland, konden vluchten.

Een aanvulling: in de kerk in Hattem zijn tijdens de laatste interieurrestauratie fragmenten van wapenborden tevoorschijn gekomen die in 1795 waren vertimmerd in de voet van de preekstoel. Ze zijn in de kerk te bezichtigen. Van de grafzerken in de kerk zijn de familiewapens zoals op veel plaatsen weggehakt. De helft van één steen ontsprong de dans omdat die onder een houten vloer onbereikbaar was. 

Gerrit Kouwenhoven, streekarchivaris Noord-Veluwe (Hattem, Heerde en Epe)

Cruijff
Het is jammer dat Simon Kuper in zijn aardige verhaal over Johan Cruijff (Historisch Nieuwsblad 2004/4) een van diens befaamdste uitspraken zo foutief citeert. Liefst drie missers op vijf woorden. Cruijff zei niet ‘Elk voordeel heeft zijn nadeel’, maar ‘Elk nadeel hep z’n voordeel’. Dat ‘hep’ hoort er in de Cruijffiaanse taal onverbrekelijk bij. Bovendien heeft de uitspraak in Kupers versie geen enkele betekenis. Cruijff bedoelde te zeggen dat je uit je elke tegenslag wel een puntje in je voordeel kunt halen. Dat is pas positief denken. 

Willem van der Veen, Vordensebeek