Atoombommen op China om de Korea-oorlog te beëindigen

Bij de confrontatie tussen Truman en MacArthur ging het om meer dan een botsing van twee tegengestelde karakters. Hier stuitten ook twee verschillende denkwijzen op elkaar. MacArthur wilde doen waarvoor hij in zijn ogen op aarde was: oorlogen winnen. Truman zag een nieuwe werkelijkheid, die van de Koude Oorlog, waarin de slag vermijden vaak beter was dan hem aangaan. Een staakt-het-vuren dat het gezichtsverlies voor Amerika zo veel mogelijk beperkte, achtte de president inmiddels het hoogst haalbare.

Douglas MacArthur (1880-1964) had het vechten van huis uit meegekregen. Zijn vader had nog meegestreden in de Amerikaanse Burgeroorlog en daarna verder carrière gemaakt in het leger. Douglas ambieerde een soortgelijke loopbaan. Op de militaire academie van West Point studeerde hij af als de beste van zijn jaargang. Tijdens de Eerste Wereldoorlog blonk hij op de slagvelden in Noord-Frankrijk uit door moed en doortastendheid. Het regende onderscheidingen. Minister van Oorlog Newton Baker noemde MacArthur ‘de beste veldheer die de oorlog had voortgebracht’.

Al die roem en loftuitingen lieten MacArthurs ego zwellen. Stafchef John Pershing vond hem te ijdel en te arrogant, en rekende hem daarom tot de slechtste van zijn hoogste militairen. Maar MacArthur was inmiddels al te groot om op een zijspoor te zetten. Hij werd de baas op de legendarische opleiding West Point. Daarna zond het Pentagon hem tot twee keer toe naar de Filippijnen.

In 1930 benoemde de Republikeinse president Herbert Hoover MacArthur tot chef-staf van de Amerikaanse strijdkrachten. Verrassend genoeg kon hij aanblijven op die post na het aantreden van de Democraat Franklin Delano Roosevelt. Vanaf 1935 toog MacArthur opnieuw naar Azië, waar hij hielp bij het opzetten van het leger van de Filippijnen, die een vorm van zelfbestuur hadden gekregen.

In december 1941 werd MacArthur net als de meeste andere Amerikanen verrast door het Japanse oorlogsgeweld. De politieke en militaire top in Washington haalde hem desondanks terug naar het eigen leger, want vrijwel niemand had zoveel kennis van het strijdtoneel in de Stille Oceaan. In de jaren die volgden bleek MacArthur sterk in het combineren van de modernste militaire middelen van de land-, lucht- en zeestrijdkrachten. Gezien het feit dat het strijdtoneel uit talloze eilanden en eilandjes bestond vergde dat nog meer denkwerk dan in Europa.

MacArthur werkte ook aan plannen voor een invasie van Japan. Maar Washington besloot om die niet uit te voeren. Het nieuwe nucleaire wapen bood de mogelijkheid Japan veel sneller door de knieën te laten gaan. Toen dat land zich eindelijk overgaf, zette MacArthur op 2 september 1945 namens de Amerikanen een handtekening tijdens de capitulatieceremonie aan boord van de USS Missouri.

Daarna zag hij namens de geallieerden als opperbevelhebber toe op de bezetting van het overwonnen Japan. Behalve 1,5 miljoen militairen vielen 80 miljoen Japanners onder MacArthurs gezag. Hij droeg zorg voor een nieuwe grondwet en het nieuwe democratische systeem, en was medeverantwoordelijk voor het opzetten van het oorlogstribunaal van Tokyo.

MacArthur werd thuis nog meer dan voorheen gevierd als een held, en wilde dat weten ook. Hij voelde zich bovendien intellectueel verheven boven de meeste anderen, inclusief opeenvolgende Amerikaanse presidenten. De generaal waakte scherp over zijn imago en vertoonde zich graag met kekke uniformen, leren jassen, met goud versierde petten, pijp en stoere pilotenzonnebrillen.

De rustig opgeklommen boerenzoon Harry Truman, president sinds het overlijden van Franklin D. Roosevelt in 1945, had het niet op MacArthur. De vijfsterrengeneraal bezweek volgens hem bijna onder zijn ego, dacht dat hij ‘een soort God’ was. De president noemde de bevelhebber ‘Mr. Prima Donna’ en beschouwde hem als een toneelspeler en een gokker. Truman zag liever meer bescheiden, voorzichtige mannen in de legertop. Mogelijk was MacArthur ook een electoraal concurrent voor de Democratische president: een kandidatuur namens de Republikeinen bij een van de komende presidentsverkiezingen zweefde boven de markt. Maar de heldenstatus van MacArthur was dusdanig dat Truman het lange tijd niet aandurfde om de generaal aan de kant te zetten. Het land zou te klein zijn.

Hun moeizame verhouding bleek ook weer tijdens de Koreaanse Oorlog. Op 25 juni 1950 vielen Noord-Koreaanse troepen Zuid-Korea binnen en bezetten in rap tempo grote delen van het land, inclusief de stad Seoul. In de Veiligheidsraad van de VN werd zonder veto een resolutie voor steun aan Zuid-Korea aangenomen. Dat kon zo makkelijk omdat de Sovjet-Unie de Veiligheidsraad tijdelijke boycotte en de Chinese zetel nog werd ingenomen door de naar Taiwan gevluchte nationalistische regering. Tal van westerse landen, waaronder Nederland, leverden militairen aan de internationale VN-troepenmacht, maar duidelijk was dat de Amerikanen het voortouw namen.

Zij leverden ook de militaire leider van de operatie: Douglas MacArthur. Hij bewees al snel dat hij niet voor niets een enorme reputatie genoot. De landingen bij Incheon op 15 september in het noordwesten van Zuid-Korea waren een groot succes. De Noord-Koreanen zaten plots in het defensief en werden teruggedrongen tot ver voorbij de 38ste breedtegraad.

Truman complimenteerde MacArthur, maar had ondertussen ook zijn zorgen. De president wilde de schaal van de oorlog beperkt houden. Daarvoor moest directe inmenging van de Sovjet-Unie en de Volksrepubliek China worden voorkomen. Maar via diplomatieke kanalen kreeg Truman berichten dat Peking zinde op actie. MacArthur geloofde daar niets van: de Chinezen zouden het wel uit hun hoofd laten om te interveniëren, en het laatste Noord-Koreaans verzet zou spoedig zijn gebroken.

Op 15 oktober 1950 ontmoetten de twee machtigste Amerikanen elkaar voor het eerst persoonlijk. MacArthur had de locatie gekozen: Wake Island in de Grote Oceaan, voor hemzelf zo’n 6500 kilometer vliegen, voor Truman meer dan 20.000. Hij verscheen ook pas op de landingsbaan toen Truman al even was geland. Dan moest de president op hem wachten en niet andersom. Bovendien kon hij niet blijven voor een gezamenlijke lunch. Hij had weer ander, belangrijker werk te doen. Toch verliep het overleg in een prettige sfeer. MacArthur was het meest aan het woord en wekte de indruk alles onder controle te hebben.

Een dikke week later volgde het Chinese weerwoord op de ‘Amerikaanse agressie onder de dekmantel van de VN’. Honderdduizenden soldaten uit de Volksrepubliek rukten snel op. Ze kregen materiële hulp en luchtsteun van Moskou. Ongeveer tegelijkertijd begon de ijzige winter.

MacArthur vroeg nu om meer mannen en meer materieel, en om verbreding van de oorlog. Inzet van de allerzwaarste wapens moest daarbij niet worden geschuwd. Truman zag niets in een escalatie waarmee de VS mogelijk de Derde Wereldoorlog over zich afriepen. De maat was voor de president definitief vol toen MacArthur op 24 maart 1951 in een communiqué de Chinezen bespotte en een ultimatum stelde. De tijd dat Amerika zijn militaire inzet louter tot Korea beperkte liep op zijn eind, zo verklaarde hij. Als Peking niet inbond, zou de Volksrepubliek nog wat beleven. Net nu Truman op een staakt-het-vuren probeerde aan te sturen, gooide zijn hoogste militair olie op het vuur bij de vijand. Dit soort insubordinatie was onacceptabel.

Trumans beslissing om MacArthur te ontslaan verdeelde de Verenigde Staten tot op het bot. De media vielen de president bij of bekritiseerden hem juist fel. In de politiek lieten de Republikeinen van zich horen. Senator Richard Nixon riep op om MacArthur onmiddellijk weer op zijn post terug te zetten. Anderen suggereerden dat de communisten zoveel greep hadden op het Witte Huis dat ze het ontslag van de generaal voor elkaar hadden gekregen. Sommige Republikeinen riepen op tot impeachment van Truman.

Het Amerikaanse volk was in elk geval in overgrote meerderheid op de hand van de oorlogsheld. In een opiniepeiling schaarde 69 procent van de ondervraagden zich achter MacArthur. Toen hij op 17 april 1951 landde in San Francisco kreeg hij een groots onthaal van de massaal toegestroomde toeschouwers.

Op 19 april pakte de generaal helemaal zijn moment toen hij in Washington het Congres mocht toespreken. Als een volleerd acteur gebruikte hij zijn stem, de taal, zijn gebaren en de stiltes om zijn kant van het verhaal te vertellen. Maximaal dramatisch effect wist hij te behalen met het aanhalen van een regel uit een oud soldatenlied: ‘Old soldiers never die. They just fade away.’ Dat was nu zijn lot: een punt zetten achter zijn lange militaire carrière en stilletjes verdwijnen. Hij bereikte natuurlijk het tegendeel en oogstte luid applaus, zoals ook zijn binnenkomst in de vergaderzaal en andere passages van zijn toespraak al ovaties hadden opgeleverd.

Een dag later ontving New York MacArthur met een overweldigende tickertape-parade: 7,5 miljoen mensen stonden langs de kant. Dat waren er meer dan voor generaal Dwight D. Eisenhower na de geallieerde overwinning in de Tweede Wereldoorlog in 1945.

Toch vertekende dit soort aantallen. De mythische MacArthur kon misschien rekenen op massale steun, maar voor de stappen die hij had willen nemen deinsden veel Amerikanen toch echt terug. Velen vonden de bemoeienis met het conflict in Korea al onverstandig. Voor atoombommen op China en een veel grotere, mogelijk zelfs nucleaire oorlog bestond nog minder enthousiasme.

De Korea-oorlog bleef uiteindelijk beperkt tot het Koreaanse schiereiland, zij het met betrokkenheid van de drie supermachten. Vredesonderhandelingen stokten. Vooral over de uitwisseling van gevangenen konden de betrokken landen het moeilijk eens worden. Pas eind juli 1953, na Stalins dood, kwam er een staakt-het-vuren. De afspraken van toen staan nog steeds. Een echt vredesakkoord is tot op de dag van vandaag niet getekend.