Home Boekrecensie: Heligoland – Jan Rüger

Boekrecensie: Heligoland – Jan Rüger

  • Gepubliceerd op: 22 mrt 2017
  • Update 29 mrt 2023
  • Auteur:
    Frans Smits
Boekrecensie: Heligoland – Jan Rüger

De romantiek van Heligoland

Twee jaar na de Tweede Wereldoorlog, op de geboortedag van Adolf Hitler, veroorzaakten Britse ingenieurs de grootste niet-nucleaire ontploffing uit de geschiedenis. Ze bliezen meer dan 6 miljoen kilo aan explosieven van de nazi’s op. De plaats van handeling was hoogst symbolisch: het Duitse eiland Heligoland, dat decennialang had gediend als pion in het Brits-Duitse schaakspel, om te eindigen als heilige graal van het Derde Rijk. Het puin van de explosie – en eerdere Britse bombardementen – werd door de Britten op het Duitse vasteland gestort.

Over dit relatief onbekende eiland met een oppervlakte van 1,7 vierkante kilometer heeft de Britse historicus Jan Rüger een boeiende biografie geschreven. Aan het begin van de negentiende eeuw was het door de Britten op de Denen veroverd en ingelijfd bij hun wereldrijk. Het deed vooral dienst als toeristenoord en smokkelpost voor goederen naar het Europese vasteland. Tevens bleek het ‘heilige land’ inspiratie te bieden. Heinrich Heine schreef er brieven en Hoffman von Fallersleben componeerde er ‘Deutschland, Deutschland, über alles̕.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Het eiland was een plek waar Britten en Duitsers in harmonie samenwerkten – als zoölogen bijvoorbeeld –, maar na het ontstaan van het Duitse keizerrijk zag Berlijn het vooral als Britse provocatie. In 1890 overhandigden de Britten het tegen de wil van de 3000 inwoners aan de keizer, in de hoop de Duitse expansiedrift te bevredigen. Na deze vroege vorm van appeasement veranderde het paradijselijke eiland al snel in een gemilitariseerde voorpost. Na de Eerste Wereldoorlog vernietigden de Britten de haven en de forten.

De romantische aantrekkingskracht bleef bestaan. Halverwege de jaren twintig kwam de jonge Leni Riefenstahl er de rotsen en gletsjers filmen voor Der heilige Berg. Niet geheel toevallig leidde dit tot een bedevaart naar Heligoland van Adolf Hitler en Joseph Goebbels. Na de British Bang van 1947 bleef het Duits grondgebied en symboliseert Heligolands anonieme bestaan de vreedzame Brits-Duitse verhoudingen. Maar, zo besluit Rüger zijn studie, de geschiedenis bewijst dat die situatie niet voor lief kan worden genomen.

Patrick van IJzendoorn is correspondent voor de Volkskrant in Groot-Brittannië.

Heligoland: Britain, Germany and the struggle for the North Sea

Jan Rüger

370 p. Oxford University Press, € 29,55

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 4-2017

Nieuwste berichten

Stilleven van Alexander Adriaenssen
Stilleven van Alexander Adriaenssen
Interview

Gevulde eieren met suiker en kaneel: zeventiende-eeuwse recepten bevatten verbazende combinaties

Voor de bouw van de Markthal in Rotterdam onderzochten archeologen de bodem en vonden er kookpotten, keukengerei en etensresten. Op deze plek werd dus ook vroeger al veel gegeten. Naar aanleiding van de vondsten is er nu een kookboek over de historische Rotterdamse cuisine. Het is volgens auteur Manon Henzen meer dan een receptenboek: ‘Historische...

Lees meer
Jacob Ruychaver met zijn gezin op een schilderij door Frans Hals
Jacob Ruychaver met zijn gezin op een schilderij door Frans Hals
Beeldessay

Pronken met onze families doen we al eeuwen

Gezellig, gelovig of rijk. Met een familieportret laten gezinnen aan de buitenwereld zien wie ze zijn. En dat ze hun leven goed voor elkaar hebben.  Wie in de zeventiende eeuw een Amsterdams grachtenhuis binnenliep, kon in de ontvangstkamer worden verwelkomd door een groot schilderij van de bewoners. Bijvoorbeeld van een strenge vader in donkere mantel...

Lees meer
Filmposter Zwei zu eins
Filmposter Zwei zu eins
Recensie

Duitsers op het dievenpad in schelmenfilm Zwei zu eins

Over het leven in de DDR bestaan veel grimmige films, maar Zwei zu eins bewijst dat je er ook een schelmenkomedie over kunt maken. De film speelt zich af in de zomer van 1990 in het Oost-Duitse Halberstadt. De aanstaande Duitse eenwording gaat in het stadje gepaard met massaontslagen en failliete fabrieken. Drie gedesillusioneerde werkloze...

Lees meer
Cover HN78 2025
Cover HN78 2025
Interview

Broedermoord en ruzie over de erfenis: familiedrama’s zijn van alle tijden

De zomereditie van Historisch Nieuwsblad is gevuld met artikelen over familie. Volgens eindredacteur Mirjam Janssen is het een prachtig thema omdat veel geschiedenis daar nu eenmaal begint. ‘Iemands status en opvoeding, en de mogelijkheden die hij of zij krijgt in het leven hangen voor een groot deel af van de familie. We laten zien hoe families...

Lees meer