Home Boeken: De rattenlijn – Philippe Sands

Boeken: De rattenlijn – Philippe Sands

  • Gepubliceerd op: 22 mei 2020
  • Laatste update 13 okt 2022
  • Auteur:
    Jeroen Vullings
  • 2 minuten leestijd
Boeken: De rattenlijn – Philippe Sands

In De rattenlijn richt Philippe Sands zijn speurdersoog op de Oostenrijkse SS-generaal en nazibestuurder Otto Wächter (1901-1949). Deze was ‘bevelsverantwoordelijk’ voor massamoorden op Joden in Galicië en Krakau. De vraag bij dit biografische cold case-onderzoek is: was Otto schuldig, waaraan precies en waarom? Maar eerst reconstrueert Sands Otto’s leven. Op 10 mei 1945 verdween hij spoorloos. Om later, op 13 juli 1949, in Rome in de armen van een foute bisschop te overlijden aan een verdacht plotselinge ziekte. Vlak voor hij via ‘de rattenlijn’ – een door het Vaticaan gefaciliteerde ontsnappingsroute voor oud-nazi’s – naar Argentinië zou vluchten.

De rattenlijn is Sands’ indrukwekkende magnum opus met vertrouwde elementen als ‘de wet’ en ‘rechtvaardigheid’. Zoals altijd bij hem is dit een persoonlijk verhaal: hij zoekt de waarheid over de voor hem verzwegen Joodse familiegeschiedenis. Zijn grootvader uit Lemberg verloor daar zijn hele familie.

Otto’s karakter blijkt eendimensionaal: hij toonde zich te weinig menselijk. Zijn periode van ‘goed bestuur’ (de etnische zuivering) in Lemberg leverde zijn opdrachtgevers een bonus op: ‘20.952 gouden trouwringen, 343.100 zilveren sigarettenetuis, 1257 gouden polshorloges, 7 postzegelalbums en een koffer vol vulpennen.’ Zo doemt Otto uit De rattenlijn op als een voorbeeldige carrièrejager, tot alles bereid – een zielloze, kille uitvoerder.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Zijn vrouw Charlotte is uit ander hout gesneden: ze is de vragende partij in hun relatie. Ze is erg jaloers, en daar heeft ze reden toe, want vrouwen vallen als een blok voor haar disponibele man. Toch blijft het Otto voor en na. Ze steunt hem als hij zich van 1945 tot 1948 hoog in de Oostenrijkse Alpen schuilhoudt en van berghut naar berghut verkast. Otto financierde daarna zijn vlucht naar Italië met kunst, die hij samen met Charlotte had geroofd.

Uiteindelijk wordt de excentrieke slotheer Horst, een van hun zonen, het stuwende personage in De rattenlijn. Hij blijft geloven in zijn vaders ‘fatsoen’. Een nazi is Horst niet, wel een goede zoon, tegen de keer loyaal aan zijn moeder. Sands suggereert dat Horst, net als Charlotte, bipolair is. Horsts theorie dat Otto vergiftigd is leidt tot het duizelingwekkende slotdeel van het boek, waarin de jurist Sands elk spoor van bewijs en tegenbewijs, detail na detail, tegen het licht houdt.

 

Jeroen Vullings is biograaf en criticus.

 

 

De rattenlijn. Leugens, liefde en gerechtigheid op het pad van een nazi-vluchteling

Philippe Sands, vert. George Pape

468 p. Spectrum, € 27,99

 

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 6-2020

Nieuwste berichten

Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer