De witte marmeren beelden van Hermes, Jupiter, Aphrodite en een Romeins jongetje zijn mooi uitgelicht. Ze steken af tegen de zwarte wanden van de tentoonstelling Glorie van Rome in de Kunsthal in Rotterdam. De expositie beslaat één grote ruimte, ingedeeld in thema’s als ‘godsdienst’, ‘wonen’, en ‘één groot rijk’. Op de wanden staan spreuken in enorme klassieke letters, zoals Mens sana in corpore sanum, of Pecunia non olet. Er is een Romeins eetvertrek nagemaakt, met ligbedden. Er zijn maquettes van grote villa’s.
Een kaart bij de entree laat zien hoe uitgestrekt het Romeinse Rijk ooit was: van Judea tot Schotland en Mauretanië. In de ruimte erachter staan meteen de bustes van de eerste burgers van dat rijk, de keizers Hadrianus, Trajanus, Augustus en anderen. Op het eerste gezicht allemaal indrukwekkend. Vreemd genoeg staan naast die bustes telefoons. Je kunt ermee naar een keizer bellen.
Zo’n keizer klinkt dan ineens heel anders dan verwacht. ‘Ja, hallo, Lucius Verus hier, bel je voor mij?’ Lucius vertelt dat hij een succesvol veldheer was, maar vooral ook dol op gokken, kroeglopen en bordeelbezoek. Zijn voorganger Otto beschrijft zichzelf nog minder vleiend: ‘Ik houd van lummelen.’ Commodus (180-192) vertelt dat hij het besturen graag overliet aan anderen, die hij dan om zeep hielp als ze te machtig werden. Hij hield van jagen en doodde beren vanachter het hek in het Colosseum. Augustus was een goede keizer. Hij vond een stad van baksteen en liet er een van marmer achter.
De keizers vormen een van de aardigste onderdelen van de expositie. Ook andere details tonen dat de tentoonstellingsmakers hun onderwerp niet te plechtig hebben willen benaderen. Zo zijn er bordjes met titels als ‘Als je haar maar goed zit’. Bij nader inzien blijken ook de Latijnse spreuken niet zo serieus. Aan het eind van de tentoonstelling ligt een informatieblad met de vertalingen. Domus Dulcis Domus blijkt gewoon ‘Home sweet home’ te betekenen. Deliranti isti Romani is de lijfspreuk van Obelix – ‘Rare jongens, die Romeinen’. Vestis Verum Facit – ‘Kleren maken de man’ – blijkt wél afkomstig van een echte Romein, namelijk de redenaar Quintillianus.
Mooie dingen zijn er genoeg. Een zeer levensecht portret van een man blikt de zaal in. In een vitrine er vlakbij liggen sieraden, onder andere een gouden ring met een steen, met daarin een klein sfinxje. De context biedt echter weinig aanknopingspunten voor interpretatie. Is het portret een uitzonderlijk topstuk? Maakten andere volkeren ook zulke sieraden? De tekstbordjes, vaak op kunsthistorische leest geschoeid – bijvoorbeeld ‘Pan. De boomstronk geeft het beeld steun’ – helpen de bezoeker niet veel verder.
Wie waren de Romeinen? Dat is de zeer algemene vraag die deze tentoonstelling probeert te beantwoorden. Het levert basiskennis op, over aanliggen aan tafel, aquaducten, wegen, badhuizen en gladiatorengevechten, maar toch blijft het een beetje saai. Waarom waren de Romeinen zo bijzonder? Het antwoord hierop komt niet uit de verf.
Wie moet dus naar deze tentoonstelling? Niet de echte snob; daarvoor is de expositie te informeel. Ook niet de kenner; die weet alles al. De ideale bezoeker is een grootouder met kleinkinderen van pakweg elf en vier. De jongsten kunnen zich namelijk een eindeloos vermaken. In het midden van de tentoonstelling is een aparte kinderruimte, waar ze in een zandbak Romeinse helmen en andere voorwerpen kunnen opgraven. Ze kunnen tekenen en zich verkleden, met toga’s, harnassen, helmen en schilden. En het allerbeste: er is toezicht.
Het oudste kleinkind kan zich ondertussen voorbereiden op haar aanstaande overstap naar het gymnasium. Met de kennis hier opgedaan zal ze bij oude talen alvast een goed figuur slaan. De grootouder legt haar uit waarom de Romeinen écht bijzonder waren.
Glorie van Rome Tot en met 8 maart. Kunsthal, Museumpark, Westzeedijk 341, Rotterdam, Open: di-za 10-17 uur, zo 11-17 uur. Info: 010-44 00 301 of www.kunsthal.nl.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
