Beeldgeheim

Een oude foto. Wat is het verhaal erachter? Presentatoren Henny Huisman en Andries Knevel doen een poging.

‘Een typisch jaren-zestig-beeld,’ begint presentator Henny Huisman zelfverzekerd. ‘Pop-art, nozem, The Kinks, Beatles – kortom, Liverpool-achtige Engelse studenten.’ EO-collega Andries Knevel is het met hem eens en voegt toe: ‘Het is vroeg in de jaren zestig denk ik, want de haren zijn, voorzover ik kan zien, nog niet lang. Alhoewel,’ wijst hij twijfelend naar de linkervrouw, ‘werden er toen zulke laarzen gedragen door vrouwen?’

Huisman laat zijn blik gaan over de achtergrond van de foto: ‘Het is denk ik een museum of kerk, in elk geval een gebouw met beelden.’ Knevel knikt: ‘Het beeld en het schilderij wijzen op een katholieke locatie, maar de secularisatie is al wel begonnen. Het lijkt mij een toneelschool, en dit is dan een opdracht waarbij leerlingen en docenten zich afzetten tegen de rooms-katholieke traditie.’ Peinzend: ‘Dat de afbeeldingen door een wand aan het gezicht zijn onttrokken, is wel symbolisch voor het tijdsgewricht, maar heeft verder geen betekenis.’

Huisman denkt even na. ‘Volgens mij is het een provocerende voorstelling van het machtsvertoon in die tijd. De staande jongen heeft het bedacht, dat is ook de leider van de groep.’ ‘Dat is de docent van de toneelschool. Maar hoe zit het met het touw in zijn hand?’ vraagt Knevel zich af. Het is geen touw, denkt zijn collega: ‘Het loopt onder zijn jas en is een microfoon, waar hij als enige van de groep over beschikt.’

‘Het lijkt alsof een licht de leerlingen overrompelt,’ merkt Knevel op. ‘Maar wat voor licht? Een religieus licht?’ Huisman fronst en schudt zijn hoofd: ‘Ik denk dat de jongens spelen dat ze angstig zijn, vanwege een zware stem die van boven het toneel klinkt. Als de stem verstomt gaan ze verder met deze actie van bezetting.’ Knevel weet het niet zeker: ‘Het blijft een mysterie, maar is dat ook niet de kern van geloven?’

Huisman bedenkt mijmerend wat er gebeurde na de foto: ‘Het stuk was niet erg succesvol en de Engelse kranten waren hard in hun oordeel. De staande jongen is twee jaar later dood gevonden langs een weggetje bij Lancaster. De politie heeft nooit kunnen achterhalen wat de ware doodsoorzaak is geweest. Twee van de hele groep jonge acteurs zijn serieus verdergegaan bij het toneel. De vrouw die vooraan zat bij de uitvoering, met de witte hoed, is de moeder van de zware stem die niet te zien was. Zij was wel goed bevriend met een journaliste van de plaatselijke Engelse krant, maar kon een negatief stuk toch niet tegenhouden!’ 

Uitleg: Alternatieve kerstviering in de Mozes-en-Aäronkerk in Amsterdam in 1969. Er werd een spel gespeeld rond ‘leegte en creativiteit’. Dergelijke vieringen, die vaak een protestkarakter hadden, waren populair in de jaren zestig, toen ook de ‘beatmis’ zijn intrede deed.