Arie Kok vertelt over de historische sensatie die hij ervoer bij het schrijven van zijn boek over de Noordzee. ‘In de haven kon ik het verleden proeven.’
Kent u de historische sensatie, zoals door Johan Huizinga omschreven?
‘Zeker ken ik die. Dat gevoel heb ik heel sterk als ik in een Noordzeehaven sta. De laatste jaren heb ik vele havensteden bezocht voor mijn Biografie van de Noordzee. Eentje springt eruit, Hellevoetsluis, onder Rotterdam. Ten tijde van de Republiek was dat de haven waarin de schepen lagen van de Admiraliteit van Rotterdam. Lastig voor te stellen nu, maar eeuwenlang was de Nederlandse kust, vanaf de Zuid-Hollandse eilanden tot aan Den Helder, één onafgebroken lijn. Er lag geen haven in. Toen ik bezig was met het hoofdstuk over stadhouder Willem III, die koning werd van Engeland, heb ik een ochtend rondgelopen in Hellevoetsluis. Daar in de haven had ik de sensatie dat ik het verleden kon proeven.’
Meer interviews lezen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Waarom juist daar?
‘Om de Engelse troon over te nemen voer in 1688 een oppermachtige oorlogsvloot van Willem III vanuit Hellevoetsluis uit met 21.000 duizend soldaten. Het moet een enorm schouwspel zijn geweest, dat beschrijf ik in mijn boek. Het was de grootste Hollandse zeemacht ooit. Een voor een hesen honderden schepen hun zeilen en gooiden hun trossen los. Er voeren 53 oorlogsschepen uit, 400 transportschepen en 90 vrachtschepen beladen met 5000 paarden. Het kostte twee dagen voordat de gehele vloot de haven had verlaten en in de juiste formatie lag. Willem III van Oranje-Nassau stapte zelf aan boord van de Brielle.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Voegt het iets toe, dat u ter plekke in de haven bent gaan kijken?
‘Voor mij heel veel. Ik ben geen wetenschapper, ik concentreer me op het vertellen van historische verhalen. Dat kan ik het beste als ik een plek heb gezien en de sfeer heb geproefd. Ik krijg dan een beeld in mijn hoofd, waarbij ik het verhaal beter kan vertellen. In dit geval het grote verhaal van de Noordzee, en alle kleinere verhalen die daaromheen te vinden zijn.’
Wat is uw ‘grote verhaal’ van de Noordzee?
‘Ik vertel het verhaal van de zee vanuit het perspectief van de kustbewoners. De inwoners van de verschillende Europese Noordzeelanden waren eeuwenlang sterk op elkaar georiënteerd. Met name de Engelsen, de Hollanders en Friezen hebben intensief contact gehad en elkaar ook wederzijds cultureel beïnvloed. Ga maar na: waterwegen waren tot halverwege de negentiende eeuw de snelste verkeersroutes. Voor de komst van de stoomtrein was je als inwoner van Hellevoetluis sneller in Londen dan in Zwolle.’
Terug naar Hellevoetsluis. Wat trof u daar aan?
‘Een haven die vrijwel geheel intact is. De bebouwing is weliswaar modern, maar de haven heeft nog dezelfde vorm als in de zeventiende eeuw. Ik ben ook naar het water gelopen waarop de haven uitkomt. Daar in het havengebied zag ik het helemaal voor me: hoe de oorlogsvloot van Willem III zich daar had verzameld, hoe de schepen die al waren uitgevaren in de verte heen en weer voeren, wachtend tot de wind gunstig zou zijn en ze het bevel kregen om naar de overkant te varen.’
Stelde u zich voor dat u als soldaat aan boord stond van zo’n zeilschip? Vizier op Engeland gericht?
‘Nee, ik was een jongetje uit Hellevoetsluis dat met open mond aan wal stond te kijken. Ik ben opgegroeid in het Utrechtse dorpje Elst, tussen Rhenen en Amerongen. Met mijn vader ging ik als kleuter vaak naar de schepen kijken die over de Nederrijn voeren. Achteraf heb ik wel eens bedacht dat daar mijn fascinatie voor water en de vaart is ontstaan.’
Arie Kok
(1968) is auteur, journalist en adviseur. Hij werkt voor het Friesch Dagblad, het Nederlands Dagblad en het opinieblad De Nieuwe Koers. Van zijn hand verschenen onder andere Brood en stenen (2020) en Biografie van de Zuiderzee (2024). Onlangs verscheen Biografie van de Noordzee. Verhalen over leven met het water (352 p. Uitgeverij Omniboek, € 24,99).
