Voor de nazi’s was alles ondergeschikt aan hun ideologie, dus ook de architectuur. Zo blijkt uit een prachtig uitgegeven boek van het beeldarchief van de deelstaat Brandenburg met honderden afbeeldingen en twaalf essays.
Lange tijd was de architectuurgeschiedenis van het Derde Rijk het stiefkind van de wetenschap. Historici deden alsof de nazi-architectuur volkomen losstond van de ‘normale’ architectuur. Dat was ten onrechte, al was het maar omdat Adolf Hitler grote waarde hechtte aan de politieke en ideologische betekenis van architectuur. Niet voor niets noemde hij de architectuur ‘Das Wort aus Stein’. Oftewel: ook gebouwen waren de dragers van de ideologie en zijn daarom een interessante bron voor historici.
Meer boekrecensies lezen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
De architect Albert Speer was als Generalbauinspektor van Berlijn en vertrouweling van Hitler de spin in het web. Speer gaf in 1938 opdracht aan de Staatliche Bildstelle om alle grote projecten te documenteren. Na vele omzwervingen door archieven in de Sovjet-Unie en de DDR is deze collectie van 1755 hoogwaardige glasnegatieven recentelijk gedigitaliseerd en toegankelijk gemaakt. Omdat veel van de plannen onvoltooid bleven of op de tekentafel bleven steken zijn ook de ontwerpen een belangrijke bron voor historici.
Het beeldarchief van de deelstaat Brandenburg heeft een prachtig boek uitgegeven met honderden afbeeldingen en twaalf essays. Tal van onderwerpen, zoals stadsplanning, fotografie en erfgoed, en binnenhuisarchitectuur komen aan de orde.
Gerenommeerd architectuurhistoricus Harald Bodenschatz maakt een interessante vergelijking met de architectuur in Mussolini’s Italië. Benito Mussolini begon al in 1922 met bouwen; daarom zijn er in Italië veel meer projecten gerealiseerd. Ook bouwden de Italianen compleet nieuwe steden, zoals in de drooggelegde Pontijnse moerassen. Anders dan in Duitsland was de maatvoering minder megalomaan. Of zoals Marcello Piacentini, de ‘Italiaanse Albert Speer’, het ironisch formuleerde: ‘In Duitsland telt de meter tegenwoordig duizend centimeter.’
Heel interessant is de bijdrage van vier deskundigen, onder wie twee Nederlandse onderzoekers, over de vermeende architectuurschetsen van Adolf Hitler. Het is een diepgaand stuk dat korte metten maakt met tal van oplichters en fantasten die zogenaamd ‘werken van Hitler’ te koop aanbieden. Ook formuleren ze een aantal fundamentele uitgangspunten voor de omgang met vermeende Hitler-kunstwerken. Uiteindelijk komen ze, met een slag om de arm, tot de conclusie dat zich in de Brandenburgse collectie vermoedelijk acht authentieke werken bevinden. Dit boek is een aanrader voor iedereen die zich voor nazi-architectuur interesseert.
Der ‘Auftrag Speer’ der Staatlichen Bildstelle Berlin
Thomas Drachenberg en Katharina Steudtner (red.)
381 p. Lukas Verlag, € 40,–
Bestel bij Libris
