Angst voor ‘omvolking’

Het idee dat er een complot schuilt achter de immigratie van als ongewenst beschouwde vreemdelingen, staat ook in het hedendaagse omvolkingsdenken centraal. Een ander element is de voorstelling van immigranten en minderheden als onveranderlijk, minderwaardig en gevaarlijk. Deze ‘anderen’ kunnen of willen zich niet aanpassen, en zijn eropuit de autochtone groep en haar cultuur te vernietigen.

Toen aan het einde van de negentiende eeuw de immigratie van Europeanen in Amerika grote vormen aannam – tussen 1870 en 1900 arriveerden er zo’n 12 miljoen mensen – kregen anti-immigratiesentimenten een racistische lading. Dit racisme was geïnspireerd door destijds als wetenschappelijk beschouwde theorieën over biologische en genetische verschillen. Ze waren in een eerder stadium gepopulariseerd door auteurs als de Britse statisticus Francis Galton (een neef van Charles Darwin), de Franse diplomaat en schrijver Joseph Arthur de Gobineau en diens landgenoot, de antropoloog Georges Vacher de Lapouge.

Zo stelde De Gobineau in zijn Essai sur l’inégalité des races humaines (‘Opstel over de ongelijkheid van de menselijke rassen’) uit 1853 dat het ‘Noordse’ ras superieur was aan alle andere. Vermenging met inferieure rassen zou leiden tot de ondergang van de Noordse mensensoort. Dit idee werd aan het einde van de negentiende eeuw in de Verenigde Staten overgenomen door vooraanstaande sociale en economische wetenschappers, die waren verbonden aan prestigieuze universiteiten als Harvard, het Massachusetts Institute of Technology en Columbia University.

De econoom William Ripley publiceerde in 1899 het boek The Races of Europe. A Sociological Study, waarin hij de Europeanen indeelde in drie rassen: het Teutoonse (Nordic), het Alpine en het Mediterrane. Met name die laatste twee, die te vinden waren in Zuid- en Oost-Europa, vormden een existentiële bedreiging voor het blanke, protestantse, Anglo-Amerikaanse ras, dat was samengesteld uit migranten uit Noordwest-Europa en hun nakomelingen. De toenmalige president Theodore Roosevelt nam deze waarschuwing in 1902 zeer serieus en waarschuwde voor racial suicide.

Deze raciale zelfmoord zou niet alleen worden veroorzaakt door de massale immigratie van Italianen en (Joodse) Oost-Europeanen, maar ook doordat de Amerikaanse Nordics te weinig kinderen kregen en zich met deze inferieure rassen vermengden. Deze mix van wetenschappelijk racisme en eugenetica werd een belangrijke drijfveer voor de politieke beweging die ijverde voor restricties op immigratie. Een belangrijke rol was weggelegd voor de vooraanstaande socioloog, econoom en eugeneticus Edward Alsworth Ross. In zijn boek The Old World in the New uit 1914 pleitte hij voor drastische inperking van de immigratie uit Zuid- en Oost-Europa. Hij wees een groep aan die hij voor de immigratie verantwoordelijk hield, te weten een mix van kapitalisten (die van goedkope arbeid profiteerden) en comfortable classes, met hun high-sounding humanitarianism.

Deze smeulende ideologische vulkaan zou in 1916 tot uitbarsting komen met de publicatie van het boek The Passing of the Great Race door de New Yorkse filantroop en natuurbeschermer Madison Grant. In zeer toegankelijk proza waarschuwde hij op grond van de toen geaccepteerde racistische denkbeelden dat het één minuut voor twaalf was. De immigratie van non-Nordics moest onmiddellijk worden gestopt. Ook Grant ontwaarde een complot van wat hij ‘sentimentalisten’ en gelijkheidsdenkers noemde, die verantwoordelijk waren voor de massa-immigratie.

Grants boek droeg bij aan de totstandkoming van discriminerende wetten, die door het instellen van quota de immigratie uit Zuid- en Oost-Europa tot een minimum terugbrachten. Ook vormde het boek, dat in 1925 in Duitse vertaling verscheen als Der Untergang der grossen Rasse, een belangrijke inspiratiebron voor Adolf Hitler, die het ‘mijn Bijbel’ noemde.

En dat gold ook voor het zeer populaire boek The Rising Tide of Color. The Threat Against White World-Supremacy uit 1920 van de Amerikaanse journalist Lothrop Stoddard, die Grants alarmistische boodschap in een mondiaal perspectief plaatste. Het boek, aangeprezen door de toenmalige Amerikaanse president Warren Harding, bleek een bestseller en werd vertaald in het Deens, Duits, Hongaars, Spaans en het Nederlands. Grant en Stoddard waren uitgesproken antidemocraten en fulmineerden tegen de idealen van de Franse Revolutie. Deze vormden het fundament van de ‘linkse internationalisten’, die verblind waren door een geloof in menselijke solidariteit, met een desastreuze rasvermenging tot gevolg.

Het is dan ook niet vreemd dat beide auteurs hun racistische retoriek niet beperkten tot immigranten, maar ook wezen op de gevolgen van de afschaffing van de slavernij, waardoor de ‘negroes’ zich konden onttrekken aan de hun toegewezen inferieure positie. Zolang zij vastzaten op de plantages was er niets aan de hand, maar hun emancipatie en daarmee de incorporatie in de Amerikaanse samenleving was een regelrechte ramp, volgens Ross en Grant. En zij waren bepaald niet de enigen met deze mening. Het is geen toeval dat het hoogtepunt van de lynchings plaatsvond in de laatste twee decennia van de negentiende eeuw, noch dat de Ku Klux Klan zijn wortels had in de jaren die volgden op de afschaffing van de slavernij. Het idee dat de zich superieure wanende witte Amerikanen hun geprivilegieerde positie ten opzichte van zwarte landgenoten zouden moeten opgeven, was voor hen onverteerbaar.

De gewelddadigste uitbarsting van deze frustratie vond plaats in de nacht van 31 mei op 1 juni 1921, toen blanke racisten in Tulsa, Oklahoma de volledige zwarte wijk platbrandden en honderden inwoners op brute wijze vermoordden. Dat dit in Tulsa plaatsvond had een reden. In die stad hadden zwarte nieuwkomers uit het zuiden van de Verenigde Staten namelijk een zeer succesvol en welvarend centrum opgebouwd, dat bekend stond als ‘Negro Wall Street’.

Na de Tweede Wereldoorlog kregen omvolkingsideeën langzaam maar zeker ook West-Europa in hun greep. Een goed voorbeeld is de beruchte ‘Rivers of Blood’-toespraak waar de Britse Conservatieve politicus Enoch Powell in april 1968 zijn gehoor in Birmingham op trakteerde. Verwijzend naar de omvangrijke rellen in Amerikaanse binnensteden tussen zwarte bewoners en de politie, voorspelde hij soortgelijke taferelen als gevolg van de immigratie vanuit de Caraïben en Zuid-Azië naar Groot-Brittannië. Maar dat niet alleen, aangemoedigd door naïeve linkse landgenoten zouden deze zwarte migranten binnen vijftien jaar de dienst gaan uitmaken en de zweep over de autochtonen leggen.

Vijf jaar na Powells toespraak verscheen in Frankrijk de dystopische roman Le camp des saints (‘Het legerkamp der heiligen’) van Jean Raspail. Van dit boek werden alleen al in Frankrijk een miljoen exemplaren verkocht, en er kwamen vertalingen in acht talen. In Raspails roman wordt Frankrijk overspoeld door miljoenen migranten uit Zuid-Azië, waardoor het land te gronde gaat. De schuldigen zijn Franse politici, geestelijken en media, die de grens wagenwijd openzetten uit verkeerd begrepen mededogen. Hetzelfde slag mensen dat Ross en Grant ruim een halve eeuw eerder als naïeve ‘sentimentalisten’ hadden bestempeld.

De grote omslag in het Europese denken over immigratie volgde echter pas in de jaren negentig, onder invloed van het boek The Clash of Civilizations (1996) van Samuel Huntington. Deze Amerikaanse politicoloog betoogde dat na de definitieve ondergang van het communisme de islam de nieuwe vijand van het Westen was. Sterk beïnvloed door de Amerikaanse historicus en arabist Bernard Lewis, richtte Huntington zijn pijlen op de Europeanen. Zij waren volgens hem bevangen door multiculturalisme, gaven zich bij voorbaat over aan de agressieve moslims, en groeven zo hun eigen graf.

Dit thema keerde aan het begin van het nieuwe millennium terug in het boek Eurabia. The Euro-Arab Axis (2005) van Bat Ye’or, schrijversnaam van de in Egypte geboren Britse publicist Gisèle Littman. Zonder een spoor van bewijs schetste zij een complot van Franse elites. Deze zouden, om de aanvoer van olie vanuit het Midden-Oosten veilig te stellen, akkoord zijn gegaan met de voorwaarde dat de grenzen opengesteld moesten worden voor islamitische migranten.

Tot slot verscheen in 2010, opnieuw in Frankrijk, een boek met de titel Le Grand Remplacement (‘de Grote Vervanging’). De schrijver, Renaud Camus, was net als Raspail een conservatieve katholiek die weinig ophad met democratie, en die Afrikaanse moslimmigranten zag als een existentiële bedreiging voor de Franse cultuur en beschaving. En ook deze auteur wees de ‘linkse elite’ aan als medeplichtige.

Het zijn deze boeken die een belangrijke inspiratiebron vormden voor de Noorse terrorist Anders Breivik. Hij vermoordde in de zomer van 2011 77 leden van de sociaal-democratische jongerenbeweging, die voor hem de belichaming vormden van het desastreuze multiculturalisme. Breiviks aanslag kreeg al gauw navolging. Met name in de Verenigde Staten, maar ook in Canada, Nieuw-Zeeland en Duitsland. Van ‘omvolking’ overtuigde, meestal witte jonge mannen brachten tot nu toe bij dertien schietpartijen 136 mensen om het leven. De meest recente aanslag vond in augustus vorig jaar plaats in Jacksonville.

Wat daarbij opvalt, is dat die moordaanslagen minstens zo vaak tegen Joden en zwarte Amerikanen zijn gericht als tegen immigranten. De angst voor omvolking betreft dan ook niet immigranten als zodanig, maar mensen die worden gezien als inferieur aan de eigen groep en wier sociale stijging en gelijkberechtiging worden beschouwd als bedreigend. Deze mensen lopen reëel gevaar wanneer schrijvers en politici omvolkingstheorieën propageren.

Openingsafbeelding: In deze cartoon vertelt de rechter Uncle Sam dat criminaliteit, anarchie en socialisme niet zouden voorkomen als de migratie werd gestopt, 1891. Bron: Getty Images.