Rosey Pool identificeerde zich met iedereen die afweek van de norm en daarom werd onderdrukt. Of je nu Joods en homoseksueel was in bezet Nederland, zoals zijzelf, of een zwarte dichter in de Verenigde Staten.
De ‘vele levens’ in de titel van deze biografie refereren aan een uitspraak van Virginia Woolf. Zij heeft gezegd dat het voor een biograaf onmogelijk is een protagonist daadwerkelijk te leren kennen, vanwege de duizelingwekkende gelaagdheid van diens persoonlijkheid. Lonneke Geerlings weet wat Rosey Pool betreft een aantal rollen te benoemen. Pool was Jodin, socialiste, lesbienne, lerares van Anne Frank, verzetsstrijdster, overlevende van de Shoah, burgerrechtenactiviste, kenner en pleitbezorger van de Afro-Amerikaanse poëzie en – in de jaren vijftig en zestig – Bekende Nederlander.
Ze groeit op in de sigarenwinkel van haar ouders. Een synagoge zal ze in haar jeugd alleen uit nostalgische overwegingen bezoeken; ze krijgt het socialisme met de paplepel ingegoten. Eind jaren twintig gaat Pool met haar verloofde naar Berlijn, maar ontdekt in de androgyne subcultuur van de metropool al snel haar homoseksuele geaardheid. De opkomst van het nationaal-socialisme ondervindt ze aan den lijve. Haar minnares verdwijnt in de kampen, Rosey keert na de Kristallnacht terug naar de sigarenwinkel van haar ouders. Tijdens de oorlog sluit ze zich aan bij het verzet. Ze doet in Kamp Westerbork de administratie, waarbij ze kans ziet persoonskaarten achterover te drukken. Ook weet ze zelf aan deportatie naar de vernietigingskampen te ontkomen, in tegenstelling tot haar ouders en haar broer Jopie.
Kort na de bevrijding ontdekt Pool de poëzie van de Harlem Renaissance en de daarin besloten aanklacht tegen de discriminatie van Afro-Amerikanen. Pool herkent zich in het werk van de dichters. Ze stelt verschillende bloemlezingen samen en geeft lezingen in Amerika. Ze wijst op de overeenkomsten tussen de rassenwaan van nazi-Duitsland en het gesegregeerde Zuiden van Amerika. Dat komt haar op de nodige bedreigingen te staan. In Nederland verschijnt ze regelmatig op de radio en de televisie. Haar laatste levensjaren slijt ze in eenzaamheid, ingehaald door een generatie die het geweldloze verzet van Martin Luther King heeft verruild voor de militante Black Power-beweging.
Dat is, in een notendop, het levensverhaal van Rosey Pool. Geerlings heeft haar proefschrift tot een publieksboek bewerkt. De vrij jonge onderzoekster is nadrukkelijk aanwezig in deze biografie. Het expressieve karakter van Rosey Pool doet haar denken aan ‘een mix van Marc-Marie Huijbregts en Paul de Leeuw’ en de roem van dichter Langston Hughes, die op een foto naast Rosey Pool staat, aan Beyoncé. De veelzijdigheid van Pool geeft haar soms het gevoel dat haar protagonist ongrijpbaar voor haar is, ‘als een stuk zeep dat maar uit mijn vingers blijft glippen’. Dat gevoel heeft haar lezer helaas ook.
De vele levens van Rosey Pool
Lonneke Geerlings
288 p. Atlas Contact, €22,99
Bestel bij Libris
