Reizigers leden onder hitte, dorst en bandieten

Middeleeuwers die door de woestijn reisden, kregen het advies altijd een ijzeren staaf mee te nemen. Anthony Bale schreef een onderhoudend boek op basis van middeleeuwse teksten, waarin het wemelt van zulke tips.

Bij middeleeuwers denken we vaak aan boeren die dag in dag uit het land bewerkten en nauwelijks hun dorp uit kwamen. Of aan ambachtslieden in overvolle steden, die hun werkplaats hooguit verlieten om naar de markt te gaan. Honkvaste types dus, en voor de overgrote meerderheid van de bevolking gold dat natuurlijk ook. Reizen ging moeizaam, kostte veel tijd en was kostbaar en behoorlijk riskant. Toch waren er middeleeuwers die huis en haard verlieten. Om handel te drijven, voor hun landsheer te spioneren, een diplomatieke missie te vervullen of op bedevaart te gaan. Reizigers die hun avonturen overleefden schreven daar vaak over. Om tips te geven aan andere reizigers of om een gestaag groeiend lezerspubliek te bedienen dat thuis bij de haard graag las over verre en exotische oorden.

Meer recensies lezen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.

Op basis van zo’n tachtig middeleeuwse teksten schetst de Britse historicus Anthony Bale in Op reis in de Middeleeuwen wat er kwam kijken bij een verre reis, welke informatie werd gedeeld, en welke verhalen de ronde deden over andere volkeren en onbekende dieren.

Bale beschrijft gedetailleerd en levendig een hele reeks reizen naar bedevaartsoorden en laat zien wat je tegenkwam op de zogenoemde Zijderoute. Hij vertelt hoelang reizigers over bepaalde trajecten deden, welke obstakels ze tegenkwamen, hoe vaak ze tol moesten betalen (en in welke munteenheid) en welke risico’s ze liepen in herbergen en taveernen.

Vooral de vele tips voor reizigers zijn interessant. Zo vertelt hij hoe je een woestijn doorkruist op basis van het reisverslag van Meshullam da Volterra over een tocht door de Sinaï. Dat levert aanwijzingen op over hoe je moet omgaan met hitte en dorst, maar ook dat je altijd een lange ijzeren staaf moet meenemen. Die kun je namelijk in de grond slaan om je paard of ezel aan vast te binden, want in de woestijn is zelfs geen struik te vinden. Ook is het zaak er niet uit te zien als een Jood of Frank, want dan word je zeker gegijzeld voor losgeld.

Aardig is ook om te lezen dat de meeste middeleeuwers al wisten dat de aarde rond was, omdat er verhalen gingen over reizigers die de hele wereld over waren getrokken. Sommigen belandden aan de andere kant van de globe zelfs in een streek waar dezelfde taal werd gesproken en dezelfde gebruiken werden gebezigd als in hun geboorteland. Ook toen werden feit en fictie vaak onbekommerd door elkaar geklutst.

Openingsafbeelding: Pelgrims verlaten Canterbury. Vijftiende-eeuwse miniatuur door John Lydgate.