Van de psychologische impact van epidemieën tot het uitbreken van oorlogen, volgens hoogleraar Casper de Jonge is sommige Griekse literatuur te lezen als een commentaar op onze eigen tijd. Tijdens de collegedag in het Rijksmuseum van Oudheden op 30 mei laat hij zien hoe actueel Griekse teksten zijn. ‘Verdrietige scènes uit de Trojaanse Oorlog roepen nog steeds emoties op.’
Dit artikel krijgt u van ons cadeau
Wilt u ook toegang tot HN Actueel? Hiermee leest u dagelijks geschiedenisverhalen met een actuele aanleiding op onze website en ontvangt u exclusieve nieuwsbrieven. U kunt de eerste maand onbeperkt lezen voor € 1,99. Sluit hier een abonnement af en u heeft direct toegang.
Over welk genres gaat u het hebben op de collegedag?
‘De Griekse literatuur is veel diverser dan we vaak denken. De teksten kwamen niet alleen uit Griekenland, maar ook uit andere gebieden rondom de Middellandse Zee waar in het Grieks geschreven en gesproken werd. Denk bijvoorbeeld aan Egypte of Syrië.
Ik zal verschillende genres belichten en begin met de epen van Homerus over de Trojaanse Oorlog. Via de lyriek belanden we bij de klassieke tragedies en de geschiedschrijving.’
Is die Griekse geschiedschrijving nog steeds relevant?
‘De Grieken denken in hun teksten na over de wereld, en dat doen ze op manieren die voor ons nog steeds relevant zijn. Neem bijvoorbeeld de Atheense geschiedschrijver Thucydides, die beschreef hoe er in 430 v.Chr. een pestepidemie uitbrak in Athene. Hij beschreef zo precies en gedetailleerd mogelijk wat er met mensen gebeurde die ziek werden, maar besprak ook het effect van de uitbraak op het gedrag van Atheners. In de stad braken conflicten uit en mensen hielden zich niet langer aan de regels. Die mentale, psychologische impact kun je vergelijken met de invloed van de coronacrisis en de manier waarop wij daarmee omgaan.
Een ander voorbeeld is de oorlog in Oekraïne. De situatie waarin twee machten zich door elkaar bedreigd voelen, doet denken aan Thucydides’ beschrijving van de oorlog tussen Athene en Sparta. In de loop van de vijfde eeuw v.Chr. werd Athene steeds machtiger en verwierf het steeds meer bondgenoten. Volgens Thucydides brak er oorlog uit omdat Sparta de groeiende macht van Athene niet langer kon aanzien.
Sparta voelde zich steeds verder in het nauw gedreven. Als je daarbij optelt dat Athene volgens Thucydides de democratische wereld en vrijheid van meningsuiting vertegenwoordigde, terwijl Sparta juist meer gesloten was, doet dat een klein beetje denken aan de oorlog tussen Oekraïne en Rusland. Rusland lijkt zich ook in het nauw gedreven te voelen door de uitbreiding van de NAVO in Oost-Europa.’
Zijn de teksten over de Trojaanse Oorlog ook nog actueel?
‘Ik behandel een stukje uit Trojaanse vrouwen van Euripides, een tragedie over de val van Troje en wat er met de slachtoffers gebeurde. De vrouwen werden door de Grieken weggeleid en verloot onder Griekse aanvoerders. Een verdrietige scène die nog steeds emoties oproept, zeker wanneer we denken aan taferelen uit onze eigen tijd.
In een andere scène scheiden de Grieken de jongen Astyanax van zijn moeder Andromache, om hem van de muren van Troje te gooien. In dit verhaal zie je de ‘verlichte’ Grieken van hun onmenselijke kant: hier zijn zij de oorlogsmisdadigers en voelen we medelijden met de Trojanen.’
Volg het college over Griekse literatuur en drie andere lezingen tijdens de Collegedag over de Griekse beschaving op 30 mei.
