Beeldgeheim

Een oude foto. Wat is het verhaal erachter? Columnisten J.L. Heldring en Hugo Brandt Corstius doen een poging.

‘Moeilijk! Moeilijker, althans voor mij, dan foto’s uit de jaren twintig, dertig en veertig. Maar ik zal een poging wagen,’ constateert columnist en commentator J.L. Heldring, terwijl hij de foto nauwkeurig bestudeert. ‘Plaats van handeling: waarschijnlijk Amsterdam. Tijd: waarschijnlijk jaren tachtig of negentig.’ Een datering van de foto gaat collega-columnist Hugo Brandt Corstius (Piet Grijs) makkelijk af. Hij spreekt onmiddellijk zijn eerste vermoeden uit: ‘Vier kunstenaars zitten op kraakmeubilair te kijken naar een fikkie van kraakmeubilair. Verderop staat een gekraakte behuizing in de brand, maar daar kijken ze niet naar.’

Heldring laat zich niet van slag brengen en blijft bij zijn systematische aanpak. ‘Het zijn niet de jaren zeventig, want toen hadden jongens van de leeftijd van degenen die hier afgebeeld zijn lange haar. En ook niet eerder, getuige de sportschoenen die ze dragen.’ Verdere bevestiging van zijn vermoeden vindt hij in een persoonlijk getint detail: ‘De bureaustoel waarin de meest rechtse jongen zit, is ook uit de jaren tachtig. Althans, zo’n stoel had ik destijds.’

Brandt Corstius blijft bij zijn eerste vermoeden, maar besluit wel tot verdere onderbouwing. ‘Waarom kunstenaars? Omdat ze niet dicht bij elkaar zijn gaan zitten. Omdat ze niet als gewone krakers gekleed en gekapt zijn – een heeft zelfs een hoed op. Omdat ze niet schreeuwen, maar hun handen in de aandachthouding zetten. En omdat een vijfde kunstenaar het de moeite waard vond ze te fotograferen.’ Aangezien het gemiddelde krakerskapsel inderdaad geen hoed duldt, valt er wel iets te zeggen voor de redenatie van Brandt Corstius, vindt ook Heldring. ‘Zijn het krakers? Dat geloof ik niet, want die zien er anders uit: met punks en Palestijnse sjaals enzovoort.’

De overeenstemming blijkt echter van korte duur als Heldring vervolgt: ‘Het zijn waarschijnlijk studenten, zeker geen arbeiders. Wat doen ze? Ze kijken naar een vuurtje, dat ze waarschijnlijk zelf hebben aangestoken. Merkwaardig genoeg kijken ze niet naar de felste brandhaard, die op de achtergrond te zien is, maar naar een veel kleinere. Wat wordt er verbrand? Het lijkt op de meubels waarop zijzelf zitten. Op de achtergrond staat echter een hele keet of barak in de brand. Waren het woonbarakken die die jongens moesten ontruimen en dan maar liever in de fik staken?’ Brandt Corstius is minder onder de indruk van het vuur. ‘Ach, hoeveel kunstkraakpanden zijn niet in vlammen opgegaan – in Amsterdam, Leeuwarden, Nijmegen? De plaats is trouwens Nederland. Dat zie je aan die huizen en die lantaarnpalen.’ 

Heldring richt zijn aandacht nogmaals op de achtergrond. ‘Bij nadere beschouwing lijkt het terrein van de branden afgeschut terrein te zijn. Ook lijken die brandjes me niet illegaal, want anders zouden we wel politie zien. Ik zie op de achtergrond een schutting. Vandaar misschien dat er geen politie of publiek is. Ze schijnen zelfs überhaupt weinig publiek te trekken, slechts één staande man, links half afgebeeld.’ Hugo Brandt Corstius graaft in zijn geheugen en zegt: ‘De man met lichte broek en donkere jas links half in beeld, dat ben ikzelf, op weg naar de kade om te kijken of het bootje van mijn vriendin niet in de fik gaat.’ Dan geeft Heldring zich gewonnen: ‘Ik weet het niet, ik gooi de handdoek in de ring.’ 

Uitleg: Op 18 juli 1988 werden de gekraakte voormalige rijkskledingmagazijnen ontruimd. Deze bevonden zich aan de Conradstraat te Amsterdam. Binnen de krakersscene zijn dit complex en de ontruiming ervan nog altijd een begrip. Op de foto zijn krakers te zien die, ogenschijnlijk ontspannen, de komst van de politie afwachten. Vermoedelijk om de ontruiming te bemoeilijken en hun spullen niet in andere handen te laten vallen, hebben zij brandende barricades opgericht.