In ‘Forum’ discussiëren lezers over een historische stelling. Deze maand was dat: ‘Nostalgie naar de jaren zeventig is misplaatst, want de idealen uit die tijd waren niet haalbaar.’
Solidariteit was een groot goed in de jaren zeventig
‘Het was de mooiste tijd uit de geschiedenis!’ schrijft H. van Oord. Helemaal niet, meent F.J. Bunnik. ‘In de jaren zeventig sloeg Nederland echt door, alles moest maar kunnen. Gezag, normen en waarden waren niets meer waard.’
Bijna tweehonderd lezers deden mee aan het eerste Forum van Historisch Nieuwsblad. De stelling, die verwees naar een artikel van Rob Hartmans in het vorige nummer, luidde: ‘Nostalgie naar de jaren zeventig is misplaatst, want de idealen uit die tijd waren niet haalbaar.’ Hiermee is 40 procent het eens en 50 procent oneens, en 10 procent heeft geen mening.
‘De idealen uit die tijd waren wellicht enigszins utopisch, maar het streven naar vrede, verdraagzaamheid en gelijkheid is iets van alle tijden en dat moet zo blijven. Het maakt de wereld, zelfs als we maar een fractie van het ideaal bereiken, een betere wereld,’ zegt E.R. Schreurs. J. Monster voegt daaraan toe: ‘Ik ben ervan overtuigd dat die idealen, hoe onverwezenlijkbaar ook achteraf, in die periode nodig waren om het gezapige en bekrompen Nederland wakker te schudden. Dat is gelukt, lijkt me!’
Veel lezers wijzen erop dat solidariteit een groot goed was in de jaren zeventig. R.C.M. Andriessen: ‘Wat kenmerkend was voor die tijd, los van de polarisatie, is de solidariteit. Het lijkt wel of die heden ten dage grotendeels verloren is gegaan.’ Ook is er op emancipatorisch gebied veel gebeurd in de jaren zeventig: ‘Ik vind het geen nostalgie als ik terugkijk op de jaren zeventig en mezelf gelukkig prijs dat ik jong was in die tijd. Met name de vrouwenbeweging ben ik dankbaar dat ik niet de weg van mijn moeder hoefde te gaan, maar andere keuzes kon maken. Keuzes waarin vrouwen van deze beweging mij waren voorgegaan,’ schrijft A.P.W. van Steen.
E. Ratelband en enkele andere lezers menen echter dat de idealisten van de jaren zeventig hun idealen verraden hebben: ‘De jongelui van die tijd met hun idealen zijn dezelfde personen die deze idealen tegengehouden hebben omdat het hun niet uitkwam in hun carrière.’
De meeste lezers die het eens waren met de stelling wijzen op het veel te optimistische mens- en maatschappijbeeld van de jaren zeventig: de samenleving is niet maakbaar. ‘De tijd ervoor én erna heeft uitgewezen dat een socialistische samenleving zoals die werd voorgespiegeld nergens is gerealiseerd, en dat een dictatuur meestal het antwoord was op een poging zo’n samenleving met geweld in te voeren,’ schrijft een lezer die anoniem wil blijven.
M.R. Meijer neemt zichzelf kwalijk dat hij toen achter dergelijke foute regimes aan liep: ‘In de jaren zeventig bestond er veel te veel begrip voor totalitaire communistische regimes. Aardig was de volgende vraag: “Wat is slechter, een linkse of een rechtse dictatuur? Antwoord: een rechtse, want een linkse heeft in principe het beste met de mensen voor.” Ook ik stond niet afwijzend tegenover dergelijke onzin, en dat is niet iets waar ik nu direct trots op ben. Dus wat mij betreft is er voor nostalgie geen plaats.’
J.M.E. Smilde concludeert: ‘De vrije seks heeft veel mensen ongelukkig gemaakt, omdat er de kracht van de afgunst mee werd ontkend. De brede school heeft leerlingen dom gemaakt, omdat zij de realiteit van het verschil ontkende. En wat betreft de bouwkunst: als het aan de jaren zeventig lag, waren nu alle Amsterdamse grachten gedempt.’
Het laatste woord krijgt K. Geuchies: ‘Jaren zeventig? Eigenlijk heb ik veel meer nostalgie naar de jaren zestig, zonder meer de mooiste en de opwindendste tijd van mijn leven.’
De stelling voor volgende maand luidt: Nederlandse historici moeten zich bemoeien met het debat over de nationale identiteit (zie het artikel van Rob Hartmans op pagina 58 en verder).
