Zoals de traditie wil gaat deze rubriek in het zomernummer uitsluitend over historische fictie. Elf boeken voor op het strand.
Oudheid-nu, Friesland
Hans van der Heijde
De Republyk
413 p. L.J. Veen, € 19,90
Friesland scheidt zich af van Nederland. Hoe dat gebeurt ga ik niet verklappen, want het verloop van de afscheiding is het meest hilarische van dit verrassende boek van Hans van der Heijde, docent geschiedenis en recensent van de Leeuwarder Courant. Na de afscheiding moet natuurlijk een nieuwe staat gecreëerd worden en daarin speelt de dichter-classicus Sybesma een grote rol.
Hij grijpt terug op de oude Griekse democratie, waarbij vertegenwoordigers aangesteld worden via loting – volgens Sybesma het meest democratische systeem denkbaar. Radicale Friezen slagen erin het lotingsysteem totaal te ontregelen ten eigen bate. En dan ontspoort de revolutie. De radicale Friezen gaan strikte eisen stellen aan het Fries-zijn. Zogenoemde import-Friezen worden de nieuwe staat uit gejaagd. Verzet wordt hardhandig onderdrukt en al snel vallen er doden. Lijken spoelen aan in Holland, waar men zich verbaasd afvraagt wat er met de Friezen aan de hand is.
Van der Heijde weeft door De Republyk tal van bespiegelingen over het denken over democratie, vrijheid en nationalisme in de Oudheid en ten tijde van de Verlichting. Zijn boek moet uiteraard gelezen worden als een kritiek op het opkomend nationalisme in Nederland.
Zeventiende eeuw-nu, Nederland
Daniëlle Hermans
De Watermeesters
301 p. A.W. Bruna, € 19,95
Dit boek speelt in het heden en in het begin van de zeventiende eeuw. In 1606 besluit een groep rijke Amsterdammers, die eerder betrokken was bij de oprichting van de VOC, om het Beemstermeer droog te leggen. Een gigantische en kostbare onderneming. Bij de aanbesteding wordt gefraudeerd, door slordig toezicht vertraagt de drooglegging en binnen de groep ontstaan onenigheden. Maar in 1612 is de drooglegging dan toch gelukt en dat wordt groots gevierd. Tijdens de viering wordt een lijk gevonden.
In het heden vindt de politie het lijk van Berend Adriaans, directeur van een ingenieursbureau gespecialiseerd in waterbeheer. Rechercheur Rob van Helden en zijn jonge collega Nicole Hessels gaan op onderzoek uit. Ze ontdekken dat bij het ingenieursbureau op grote schaal wordt gefraudeerd. Ook komen ze erachter dat de moord te maken heeft met een zeventiende-eeuwse moordzaak. Spannend boek, dat de schaduwkanten van de VOC-mentaliteit belicht.
Achttiende eeuw, Frankrijk
Stéphane Audeguy
Mijn broer, de enige zoon
299 p. Cossee, € 19,90
De beroemde Geneefse schrijver en filosoof Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) had een broer, François, en die is in deze schelmenroman aan het woord. Zijn eerste levenslessen ontvangt François van een verlichte graaf in Genève. Vervolgens trekt hij naar Parijs, waar hij werk vindt als klusjesman in het chique bordeel van Madame Paris. Later maakt hij seksartikelen voor een aristocratische klantenkring.
Maar dan keert het tij en belandt François in de Bastille. Hij sluit er vriendschap met Markies de Sade. Op 14 juli 1789 wordt hij bevrijd door de jakobijnen. Zijn status tijdens de Revolutie is als voormalig Bastille-gevangene uiteraard hoog. Maar algauw ziet François de nieuwe waarden vrijheid, gelijkheid en broederschap ontaarden en keert hij zich tegen het romantisch idealisme van zijn broer, wiens grootse herbegrafenis in 1794 hij van dichtbij meemaakt.
Begin negentiende eeuw, Frankrijk
Louis Bayard
Het weeskind
336 p. Mouria, € 18,95
Ene Chrétien Leblanc is op straat vermoord. In zijn broekzak had hij een papiertje met de naam van Hector Carpentier. Deze nogal saaie student medicijnen krijgt daarop bezoek van François Vidocq, de flamboyante oprichter van de Franse recherche. Tegen zijn zin wordt Hector door François betrokken bij het onderzoek naar de moord.
Die blijkt te maken te hebben met de oudste zoon van Marie-Antoinette. Het lijkt erop dat de kroonprins niet is gestorven in gevangenschap, maar nog leeft en dus aanspraak kan maken op de troon. Bayard weet goed de sfeer op te roepen van vroeg negentiende-eeuws Parijs, met zijn salons en achterafsteegjes, bewoond door prostituees, moordenaars en ander onguur volk.
1883-1884, Nederlands-Indië
Fred Lanzing
De Nisero-affaire
128 p. Augustus, € 15,00
Korte historische roman, gebaseerd op ware gebeurtenissen in negentiende-eeuws Nederlands-Indië. In 1883 wordt de bemanning van de Engelse vrachtvaarder Nisero gegijzeld. Tien maanden verkeert zij in de greep van rajah Yusuf Muda, volgens Snouck Hurgronje ‘een zeer energiek man’, bovendien anti-Nederlands en rebels. ‘Een onbeduidend vorstje met nog geen tweeduizend onderdanen ringeloort twee grote mogendheden,’ schreef een krant. Er volgen onderhandelingen en een mislukte Nederlandse militaire actie. De gijzeling eindigt na gezamenlijk ingrijpen van Engelse en Nederlandse militairen.
In de roman speelt de verzonnen kapiteinsvrouw Lisa de hoofdrol. Zij komt in contact met Mirah, een van de vrouwen van de rajah, van wie zij leert dat de inlandse cultuur niet onderdoet voor die van de westerlingen.
1883-nu, Nederland en Suriname
Stevo Akkerman
De inboorling
222 p. Nieuw Amsterdam, € 16,50
Het is 1883. Voor een kwartje entreegeld kunnen bezoekers van de Koloniale Tentoonstelling in Amsterdam een groep van 28 echte Surinamers bezichtigen in een tent bij het Rijksmuseum. Een van die Surinamers is Frederik Boksteen. Hij is mee naar Nederland gekomen omdat hem beloofd is dat hij Willem III zal ontmoeten. Frederik wil de koning bedanken voor de afschaffing van de slavernij, maar hem ook laten weten dat de ex-slaven het nog steeds heel beroerd hebben.
Jozef Muskiet, een Amsterdamse Surinamer met een niet onaardige baan bij de gemeente, ontdekt 120 jaar later dankzij nagelaten papieren in de erfenis van zijn moeder de geschiedenis van zijn overgrootvader Frederik Boksteen. Hij komt in contact met een conservator van het Rijksmuseum, die een tentoonstelling wil inrichten over de geëxposeerde Surinamers in 1883. Muskiet wordt gedwongen na te denken over zijn plaats in de (zwarte) gemeenschap – gedraagt hij zich niet te blank? –, over racisme en de erfenis van het slavernijverleden.
De opening van de tentoonstelling in het Rijksmuseum wordt verstoord door een groep radicale Afro-Surinamers onder leiding van een gezette man, in wie we Roy Groenberg kunnen herkennen. Zij willen de aanwezige prins Willem-Alexander in een kooi opsluiten. De actie mislukt, maar het is aan Josef Muskiet te danken dat de actievoerders stiekem het Rijksmuseum konden binnendringen.
1901-1953, Frankrijk
Catel & Bocquet
Kiki van Montparnasse
416 p. De Bezige Bij, € 29,90
Stripbiografie van Alice Prin, beter bekend als Kiki van Montparnasse. Kiki groeit op in een Frans dorpje bij haar oma. Op twaalfjarige leeftijd vertrekt ze naar Parijs, waar haar moeder woont. Kiki wordt model voor tal van bekende schilders en leidt een voor die tijd zeer vrijgevochten leven. In 1921 ontmoet ze de Amerikaanse fotograaf Man Ray, met wie ze een relatie begint en die haar vereeuwigt in zijn beroemde Violon d’Ingres (1924).
Kiki stort zich meer en meer in de kunst- en uitgaanswereld. Ze gaat zelf schilderen, waarmee ze behoorlijk succes behaalt. In 1929 – ze is dan nog geen dertig jaar – schrijft ze haar memoires. De Engelse editie krijgt een voorwoord van de Amerikaanse schrijver Ernest Hemingway. In de jaren dertig raakt Kiki langzamerhand aan lagerwal, vooral door haar overmatig drank- en drugsgebruik. Deze stripbiografie schetst heel aardig de vooruitstrevende Parijse kunstscene tijdens het Interbellum.
Tweede Wereldoorlog, Shanghai
Emilio Calderon
De Spaanse consul
304 p. Mouria, € 18,90
Shanghai is in 1943 een betrekkelijk veilige plaats voor Joden. De Japanse bezetter geeft geen gevolg aan het Duitse verzoek hen uit te leveren. Wel worden ze verbannen naar een kamp, waar de leefomstandigheden vrij beroerd zijn. Dan wordt een inwoner van dit kamp, de Joodse zakenman Leon Blumenthal, vermoord. Zijn vriend, de Spaanse consul Martín Niboli, besluit te onderzoeken wat er gebeurd is, waarbij hij geholpen wordt door zijn Chinese dienstmeisje Geparfumeerde Wolk, die jarenlang als troostmeisje voor de Japanners heeft moeten werken.
Emilio Calderon weet in dit meesterlijk boek een fascinerend beeld te schetsen van Shanghai tijdens de Tweede Wereldoorlog: de opkomst van Mao, de opiumkits, de positie van de Joden, en de wreedheid van de Japanners, in het bijzonder van kolonel Fukuda, hoofd van de Japanse geheime dienst, die zelf na de oorlog op gruwelijke wijze wordt terechtgesteld.
Tweede Wereldoorlog-2005, Frankrijk en Duitsland
Jan Seghers
De partituur van de dood
445 p. De Geus, € 22,50
George Hofmann, een gepensioneerde Fransman van Duitse komaf, vertelt in een uitzending van Arte over zijn Joodse ouders die door de nazi’s zijn weggevoerd. Dan belt een kijkster, die beweert een aan Hofmann geadresseerde envelop in haar bezit te hebben, afkomstig van Hofmanns vader in Auschwitz. De envelop bevat een verloren gewaande partituur van Offenbach.
De Arte-journaliste vertrekt ermee naar Frankfurt, maar verdwijnt daar van de aardbodem. Tegelijkertijd vindt er in Frankfurt een vijfvoudige moord plaats in een Turks restaurant. Inspecteur Marthaler ontdekt dat beide zaken met elkaar te maken hebben. Het spoor leidt naar dokter Niehoff, een voormalig kamparts uit Auschwitz, die na de oorlog aan vervolging wist te ontkomen. Spannend en actueel, gezien het proces tegen Demjanjuk in Duitsland.
1949, Engeland
Sarah Waters
De kleine vreemdeling
494 p. Nijgh & Van Ditmar, € 19,90
De Engelse schrijfster Sarah Waters nadert steeds dichter het heden. Eerdere boeken speelden zich af in het victoriaanse tijdperk: Fluwelen begeerte (1998) en Vingervlug (2002). Haar voorlaatste roman De Nachtwacht (2006) was gesitueerd in Londen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Met haar nieuwe boek is ze beland in 1949.
Dokter Faraday wordt bij een patiënt geroepen in het eenzame landhuis Hundreds Hall, bewoond door de behoorlijk verarmde adellijke familie Ayers. Faradays moeder werkte vroeger als kindermeisje bij de Ayers; hij behoort tot de eerste lichting kinderen uit de minder bedeelde families die een universitaire studie kunnen volgen. Hij raakt bevriend met de Ayers, maar merkt dat klassenverschillen nog steeds van betekenis zijn.
Roderick Ayers zat tijdens de oorlog bij de luchtmacht en is ernstig gewond geraakt. Hij wordt verzorgd door zijn zus Caroline. Volgens Roderick gebeuren er vreemde dingen op Hundreds; zo zitten er zwarte plekken op de muren. Hij draait helemaal door en belandt in een krankzinnigengesticht. Kort daarna pleegt zijn moeder, lady Ayers, zelfmoord. Ook zij zag allerlei vreemde verschijnselen.
‘Het lijkt wel alsof er iets langzaam het leven wegzuigt uit die hele familie,’ zegt Faraday tegen een collega. ‘Dat is ook zo,’ antwoordt deze. ‘Dat heet de Labour-regering. Het probleem van de familie Ayers is dat ze zich niet kunnen of willen aanpassen. Qua stratus zaten ze goed. Maar qua wilskracht hebben ze misschien hun beste tijd gehad.’ De kleine vreemdeling verhaalt op sublieme wijze over de teloorgang van de Engelse aristocratie.
1956, Sovjet-Unie
Tom Rob Smith
Kolyma
420 p. Anthos, € 19,95
Waardige opvolger van Kind 44, het wereldwijd bejubelde thrillerdebuut van Tom Rob Smith. Zijn eerste boek speelde in de tijd van Stalin, Kolyma iets later, in 1956. Chroesjtsjov houdt dat jaar zijn geheime rede over de misdaden van Stalin, waarna de maatschappij in een stroomversnelling raakt.
Er zijn mensen die wraak willen nemen voor de stalinistische terreur. Zoals Fraera. Zij en haar man, een geestelijke, belanden door toedoen van KGB-officier Leo Demidov in een strafkamp. Fraera sluit zich daar aan bij een criminele bende. Die ontvoert Demidovs adoptiedochter Zoya, wier biologische ouders onder supervisie van Leo zijn vermoord.
Leo krijgt Zoya alleen maar terug als hij erin slaagt Fraera’s man uit een kamp in Kolyma te bevrijden. Dat lukt, maar inmiddels heeft Zoya zich gevoegd bij de bende van haar ontvoerders. Er volgt een spannende ontknoping in Boedapest, waar een opstand is uitgebroken tegen het Sovjetgezag.
