Home Zwaar behaard, maar zorgzaam

Zwaar behaard, maar zorgzaam

  • Gepubliceerd op: 23 juni 2009
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Marieke Prins
  • 3 minuten leestijd

Ongeveer 30.000 jaar geleden waren er niet alleen verschillende culturen in Europa, maar zelfs verschillende mensensoorten. De Neanderthaler was er het eerst, rond 150.000 v.Chr. De Homo sapiens, onze voorouder, kwam pas rond 40.000 v.Chr. vanuit Afrika naar Europa. Hier moet hij de Neanderthaler ontmoet hebben.
Deze menssoort was beresterk en had zware wenkbrauwen. Seks met hem was onmogelijk – of leverde in elk geval geen vruchtbare nakomelingen op, want de huidige mensen hebben geen Neanderthaler-genen. De Neanderthaler verdween weer van de aardbodem rond 11.500 v.Chr. Wat er globaal over hem bekend is wordt getoond in de tentoonstelling Neanderthalers in Europa.

Een wilde hond kijkt vals naar een Neanderthaler-kind van een jaar of tien. Het kind draagt dierenvellen en ziet er levensecht uit. Aan het eind van de ene zaal die de tentoonstelling beslaat, jagen net zulke levensechte mannen op muskusossen, waarvan er twee met bange ogen wegspringen. De tentoonstelling Neanderthalers in Europa bestaat grotendeels uit opgezette dieren en een soort wassen beelden van Neanderthalers, maar dan van rubber. Ze staan verspreid in de zaal opgesteld, zijn levensgroot – ongeveer 1,65 meter – en demonstreren dagelijkse bezigheden, zoals jagen en vuur maken. De zaal is verder kaal, in wit en lichtblauw, geïnspireerd door het kale ijstijdlandschap waarin de Neanderthalers leefden. Hun gebied strekte zich uit van de Britse eilanden tot Centraal-Azië.

Een Neanderthaler-pop beent een nepkarkas uit. Dichtbij ligt in een vitrine een zwaargebouwd skelet van een Neanderthaler naast een lichter skelet van een Homo sapiens. Verderop liggen beenderen en kiezen van neushoorns, ossen en beren. In weer een andere vitrine is een fragment uit een speelfilm te bekijken. Behaarde wilden zitten voor hun grotten met om zich heen stapels beenderen. Veel botten, kortom, op deze expositie. Dat is ook logisch, want Neanderthalers waren carnivoren en hebben weinig meer dan botten als sporen achtergelaten. Op de tentoonstelling geven al die beenderen de indruk van een rauw en woest bestaan.

Stenen gereedschap, zoals pijlpunten, speerpunten, messen, priemen en krabbers, is er ook. Doordat de vitrines met deze voorwerpen tussen de figuren en relevante tekstborden staan, zijn ze niet saai. De priemen, bijvoorbeeld, liggen naast een tekstbord met de vraag of Neanderthalers kleren droegen. De deskundigen weten het niet zeker, maar vermoeden –vanwege die priemen – van wel. Daarmee maakten Neanderthalers gaten in huiden, en vandaar is het nog maar één stap naar kleren fabriceren.

Eigenlijk zien de Neanderthaler-poppen er vriendelijk uit. Dat strookt met het idee dat de Neanderthalers zorgzaam waren, zoals op een van de tekstborden staat. Dit bord staat naast een oude man met nog maar één tand. Zijn skelet is ergens in Frankrijk gevonden, vertelt het tekstbord. De man moet ongeveer veertig jaar oud zijn geweest toen hij stief: hoogbejaard voor een Neanderthaler. Ook was hij invalide. Hieruit blijkt dat Neanderthalers hulpbehoevende groepsgenoten verzorgden, anders dan sommige Homo sapiens-culturen. Door andere vondsten menen deskundigen ook dat Neanderthalers hun doden begroeven, misschien zelfs met bloemen op hun graf.

Konden ze ook praten, of tenten opzetten? Hadden ze een religie, en hadden ze echt zoveel haar? Al dit soort kwesties komen aan de orde in deze prettig overzichtelijke, thematisch opgezette, maar niet zo grote tentoonstelling. Ook de vragen van de kinderspeurtocht zijn leuk. Ze staan op kaarten die verstopt zijn in leren buideltassen. Met een paar intrigerende kwesties blijft de bezoeker wel zitten, omdat de geleerden er nog niet uit zijn. Bijvoorbeeld: waardoor is de Neanderthaler verdwenen? En hoe was zijn relatie met de Homo sapiens?

Neanderthalers in Europa Tot 29 september 2008, Limburgs Museum, Keulsepoort 5, Venlo. Open: di-zo 11-17 uur. Info: 077-35 22 112 of www.limburgsmuseum.nl.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
Interview

Waarom Trump zich beroept op een 200 jaar oude wet om Venezolanen uit te zetten

De Verenigde Staten zetten honderden immigranten op het vliegtuig naar El Salvador, waar zij zonder proces in een gruwelijke gevangenis worden geïnterneerd. Trump gebruikt daarvoor de omstreden Alien Enemies Act, een wet uit 1798. Die was oorspronkelijk bedoeld om vijandelijke buitenlanders uit te zetten in tijden van oorlog, maar werd in de Eerste Wereldoorlog al...

Lees meer
De Nationale Dodenherdenking in 2014
De Nationale Dodenherdenking in 2014
Recensie

Herdenking van de Tweede Wereldoorlog is al tachtig jaar gevoelig

In 2001 opende Chris van der Heijden zijn ophefmakende boek Grijs verleden. Nederland en de Tweede Wereldoorlog met de even briljante als provocatieve zinnen: ‘Eerst was er de oorlog, daarna het verhaal van die oorlog. De oorlog was erg, maar het verhaal maakte de oorlog nog erger’. Deze zinnen schoten me te binnen, al lezend...

Lees meer
Prins Bernhard krijgt uitleg over de bewapening van de Northrop NF-5 op vliegbasis Gilze-Rijen
Prins Bernhard krijgt uitleg over de bewapening van de Northrop NF-5 op vliegbasis Gilze-Rijen
Onderzoek

Onderzoekscommissie wilde bewust niet weten hoe corrupt prins Bernhard daadwerkelijk was

De commissie die moest uitzoeken of prins Bernhard smeergeld aannam van Amerikaanse vliegtuigbouwbouwers, heeft haar werk niet goed gedaan. Dat concludeert historicus Philip Dröge in Historisch Nieuwsblad. Dröge baseert zich op het onlangs geopenbaarde archief van de toenmalige secretaris, Ad Geelhoed. De commissie had sterke aanwijzingen dat de prins nog corrupter was dan gedacht, maar...

Lees meer
Pius IX latere leeftijd
Pius IX latere leeftijd
Interview

Zieke paus Franciscus herinnert aan een paus die de macht verloor, maar zielen won

De wankele gezondheid van paus Franciscus is al wekenlang wereldnieuws. Waarom? Historicus Jeroen Koch vertelt hoe Franciscus’ verre voorganger paus Pius IX er in de negentiende eeuw in slaagde om van het Vaticaan een symbolisch en mythisch instituut te maken, in een tijd waarin de paus juist zijn wereldlijke macht verloor. Jeroen Koch, die samen...

Lees meer