Home Helemaal zen, dankzij de nazi’s

Helemaal zen, dankzij de nazi’s

  • Gepubliceerd op: 3 november 2022
  • Laatste update 21 mrt 2023
  • Auteur:
    Geertje Dekkers
  • 2 minuten leestijd
Helemaal zen, dankzij de nazi’s

Zenboeddhisme kwam via nazi-Duitsland naar Europa. Nazi-ideologen zagen de Japanse vorm van boeddhisme als een moderne religie, zonder het in hun ogen overdreven ritueel en bijgeloof die kenmerkend waren voor andere religies, en met een gezonde focus op discipline. Dat schrijft historica Sarah Panzer in het tijdschrift Journal of Global History.

Meer historische context bij het nieuws? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.

Ontvang historische artikelen, nieuws, boekrecensies en aanbiedingen wekelijks gratis in uw inbox.

Het zenboeddhisme werd in Japan vanaf de late negentiende eeuw gepresenteerd als een rationele beweging voor krachtige mensen, superieur aan het boeddhisme in de rest van Azië. Die presentatie sloeg in de jaren 1930 aan bij nazidenkers, die een complexe houding hadden ten opzichte van religie. Een deel van hen hoopte het christendom te hervormen tot een Germaans geloof, zonder Joodse en andere ‘vreemde’ elementen. Volgens hen hadden Japanners met hun zenboeddhisme iets soortgelijks bereikt: ze hadden het gezuiverd van on-Japanse en decadente elementen.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Daar lag een belangrijke basis voor de Duitse interesse in het zenboeddhisme, dat onder andere werd gepropageerd door filosoof Eugen Herrigel (1884-1955), die enige tijd in Japan had gewerkt en ervan overtuigd was dat het zenboeddhisme volgers actief en strijdbaar maakte. Na de oorlog werd hij veroordeeld als Mitläufer van het naziregime, maar hij bleef zijn ideeën verspreiden. In 1948 publiceerde Herrigel de internationale bestseller Zen in der Kunst des Bogenschießens, die hielp het zenboeddhisme in de rest van Europa te introduceren.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 11 - 2022

Dossier Tweede Wereldoorlog

Adolf Hitler en Francisco Franco
Adolf Hitler en Francisco Franco
Beeldessay

Franco liet Hitler in de steek 

Ideologisch had de Spaanse dictator Francisco Franco veel raakvlakken met de fascisten in Duitsland en Italië. Toch koos hij tijdens de Tweede Wereldoorlog niet echt voor hen.   Het was geen geslaagde ontmoeting. Nazileider Adolf Hitler zou na afloop hebben gezegd dat hij liever een paar kiezen liet trekken dan nog een keer af te spreken...

Lees meer
Landing van de geallieerden in Zuid-Frankrijk, 15 augustus 1944.
Landing van de geallieerden in Zuid-Frankrijk, 15 augustus 1944.
Artikel

Operation Dragoon: ‘vergeten’ D-Day die de bevrijding versnelde

In augustus 1944 landden 350.000 geallieerde militairen op de stranden van Zuid-Frankrijk. Meer dan een derde van hen was van Afrikaanse afkomst, maar tijdens de opmars naar Parijs werden velen gewisseld voor witte verzetsstrijders. Waarom?  Volgens een anekdote zou Adolf Hitler 15 augustus 1944 ‘de somberste dag uit zijn leven’ hebben genoemd. Hoewel een schriftelijke...

Lees meer
Rosenthal met assistent Monika Sunderman bij de show Dalli Dalli in de jaren zeventig.
Rosenthal met assistent Monika Sunderman bij de show Dalli Dalli in de jaren zeventig.
Artikel

Zelfs na zijn jeugd in nazistisch Berlijn bleef een Joodse onderduiker in Duitsland geloven 

Wat Ron Brandsteder of Mies Bouwman voor Nederland waren, was de presentator van de spelshow Dalli Dalli voor Duitsland. Hans Rosenthal was een vertrouwd gezicht op de zaterdagavond. Ondanks zijn tragische jeugd als Joodse jongen in nazistisch Berlijn, hield hij vertrouwen in het Duitse volk. ‘Er waren drie vrouwen die hem niet verraden hebben. Daarom...

Lees meer
Leni Riefenstahl geeft aanwijzingen op de set van Tiefland
Leni Riefenstahl geeft aanwijzingen op de set van Tiefland
Artikel

Was nazi-regisseur Leni Riefenstahl zo onschuldig als ze zich voordeed?

Ze werd wereldberoemd als regisseur van nazipropagandafilms. Maar over haar betekenis bestaat onenigheid. Was Leni Riefenstahl een geniale filmmaker, een feministisch icoon, een opportunist of de machtigste vrouw van het Derde Rijk? Het was 12 september 1939, anderhalve week na de Duitse invasie van Polen. In het Poolse stadje Końskie hielden Wehrmacht-soldaten een dertigtal mannen...

Lees meer