Home Wrede geschiedenis houdt Algerije rustig

Wrede geschiedenis houdt Algerije rustig

  • Gepubliceerd op: 31 januari 2012
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Cees van Zweeden
  • 3 minuten leestijd

Nadat Tunesië begin 2011 was ontploft, richtten alle ogen zich op het westelijke buurland. Algerije, waar ook een bejaarde autocraat de scepter zwaaide, leek de volgende dominosteen. Maar een jaar later is het land, rijk aan energie én aan paupers, nog steeds rustig. De reden daarvoor moet volgens historici worden gezocht in de vrees bij veel Algerijnen dat de geschiedenis zich zal herhalen.

De Algerijnse onafhankelijkheidsoorlog (1954-1962) was uitzonderlijk wreed, evenals de recentere burgeroorlog (1992-1998). De Britse historicus Martin Evans had toegang tot geclassificeerde Algerijnse archieven, en documenteerde in France’s Undeclared War (2011) de geschiedenis van het land. Zijn relaas over de onafhankelijkheidsoorlog begint in 1945 met de moord op minstens honderd Franse kolonisten in Setif, West-Algerije. Hun lijken werden teruggevonden met de genitaliën in de mond. De wraak, schrijft Evans, was zoet. Tot op heden is onduidelijk hoeveel scalpen de Fransen namen, maar het aantal loopt in de duizenden. Het hoogste getal dat sommige Algerijnse historici hanteren is 100.000.

Toen de oorlog in volle gang was, gingen de handschoenen helemaal uit. Vooral tijdens de Slag om Algiers (1957) was martelen voor het Franse leger normaal. Dat is lang verzwegen in Frankrijk, dat de oorlog tot twaalf jaar geleden officieel omschreef als ‘de gebeurtenissen in Algerije’. Maar de afgelopen tien jaar is de omvang van de mensenrechtenschendingen duidelijk geworden.

Een kleine groep berouwvolle oorlogsveteranen trekt van school naar school om een alternatieve geschiedenisles te geven. Ze leggen uit dat ze gedwongen waren Algerijnse verdachten te martelen. Gilles Champain (74): ‘De meesten kregen daarna de kogel. Ze waren dusdanig verminkt dat ze niet konden worden vrijgelaten.’

Evans citeert een korporaal van het Vreemdelingenlegioen: ‘Als er op een dag een nieuw Neurenberg-tribunaal plaatsvindt, worden wij allemaal schuldig bevonden.’
Volgens een andere historicus, de Amerikaanse Jennifer Sessions, was de oorlog van 1954-1962 de culminatie van ruim een eeuw geweld. In haar boek By Sword and Plow (2011) beschrijft ze hoe Fransen Algerijnen grotten in dreven en vergasten. Ze schat dat in de eerste 25 jaar van de Franse kolonisatie (1830-1855) de lokale bevolking kromp van ruim 4 tot 2,3 miljoen mensen.
De onafhankelijkheidsoorlog was niet alleen een oorlog van Algerijnen tegen Fransen, maar ook van Algerijnen tegen Algerijnen. Na het vertrek van de Fransen in 1954 werden tussen de 70.000 en 150.000 harkis (Algerijnse collaborateurs) afgeslacht.

De cultuur van extreem geweld verklaart volgens de Britse historicus Tony Barber waarom een experiment met democratie in 1992 kon ontaarden in een burgeroorlog. Dat conflict was zo wreed dat het de Algerijnen er nu van weerhoudt in opstand te komen tegen hun bejaarde autocraat.

Nadat het islamitische FIS in 1992 de eerste ronde van de verkiezingen had gewonnen, annuleerde de legertop de tweede ronde en arresteerde de leiders van de partij. In de zes jaar lange burgeroorlog die volgde, werd Algerije in bloed gedrenkt. Ook het leger en de politie begingen wreedheden. Een verdachte aan wie de rechter vroeg zijn naam te bevestigen, kon niet antwoorden omdat de politie zijn tong had afgesneden.

De oorlog eindigde in 1998, toen sterke man Abdelaziz Bouteflika de FIS-leiders afkocht met algehele amnestie, die ook leger en politie van vervolging vrijwaarde. Bij de geheime dienst, de DRS, veranderde niets. Generaal Mohamed ‘Touflik’ Mediène is daar al twintig jaar de baas. Dat is, zoals de Arabische zender Al Jazeera noteerde, langer dan enige andere inlichtingenchef het volhield.

De amnestie leidde tot de doofpot. Historici konden de oorlog in Bosnië, ook in de jaren negentig, reconstrueren dankzij de schat aan informatie die rechtszaken tegen oorlogsmisdadigers opleverden. De burgeroorlog in Algerije is nog steeds in nevelen gehuld. Aantal vermisten: tussen de 8000 en 20.000. Doden: misschien 100.000, misschien 200.000.

Cees van Zweeden is correspondent op de Balkan en in Noord-Afrika

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Moeder en kind in Noord-Hollandse dracht
Moeder en kind in Noord-Hollandse dracht
Nieuws

Zeventiende-eeuwse jongen kreeg Staten-Generaal als peetouder

In 1668 kreeg een baby, de zoon van de graaf en gravin van Bentheim, een opmerkelijke voornaam. Het jongetje werd ‘Statius’ gedoopt, een afgeleide van het woord ‘Staten’. De Staten-Generaal van de Nederlandse Republiek waren namelijk peetouder van het kind. En zij hadden om die naam gevraagd.  Het was een opmerkelijke gang van zaken, want...

Lees meer
Onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt
Onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt
Interview

‘Met Mark Rutte zocht ik naar de resten van Van Oldenbarnevelt’ 

Ronald van Raak ging op onderzoek onder het Binnenhof. Hij vertelt over zijn historische sensatie: ‘In mijn goede pak kroop ik door het stof.’ Kent u de historische sensatie, zoals door Johan Huizinga omschreven?  ‘Die heb ik zeker ervaren tijdens een koude januarinacht in 2019, het hagelde, toen ik met Mark Rutte afdaalde in de...

Lees meer
Lída Baarová, Gustav Fröhlich en Joseph Goebbels
Lída Baarová, Gustav Fröhlich en Joseph Goebbels
Artikel

Lída Baarová: de onmogelijke liefde van Joseph Goebbels 

Rijkspropagandaminister Joseph Goebbels raakt zo verliefd op de Tsjechische actrice Lída Baarová dat hij er met haar vandoor wil. Het komt er niet van, en Baarová betaalt een hoge prijs voor de affaire. ‘Geen van mijn films is zo dramatisch geweest als mijn leven.’  Haar moeder pusht Lída (1914-2000) en haar zus Zorka Janů al...

Lees meer
Allegorie Willem I
Allegorie Willem I
Beeldessay

Het regent koninklijke lintjes, een onderscheiding die Willem I invoerde

Koning Willem I doet zijn best het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden op te stoten in de vaart der volkeren. Toch verliest hij de helft van zijn land. Op 30 november 1813 landt Willem Frederik van Oranje na een ballingschap van 19 jaar op het strand van Scheveningen. Twee dagen later wordt hij uitgeroepen tot soeverein...

Lees meer