‘Neem welk dogma gij wilt en ga er mede rond bij de verschillende eeuwen en gij zult zien dat het niet hetzelfde blijft,’ schrijft Ferdinand Domela Nieuwenhuis in zijn Handboek van den vrijdenker. Niet een werk dat in ieders boekenkast staat, maar nu kan iedereen Domela Nieuwenhuis’ wereldbeschouwingen op zijn beeldscherm lezen.
Samen met tal van andere teksten is het opgenomen in de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL), een groots opgezette portal over de Nederlandse literatuurgeschiedenis. Er is informatie over de Nederlandse taal te vinden, over zaken als lexicografie, etymologie, semantiek, taalbeheersing en dialectologie, maar in hoofdzaak biedt de site primaire bronnen aan uit de Nederlandse cultuurgeschiedenis.
Deze Basisbibliotheek is een prachtbron voor historici. Meer dan duizend zogenaamde sleutelteksten uit de cultuurgeschiedenis van de Lage Landen zijn erin opgenomen. De oudste is de Eneide van Heinric van Veldeke uit ongeveer 1180. Het is een beetje jammer dat niet een pdf opent met de originele uitgave, maar we het moeten doen met een Duitse teksteditie uit 1964. Het voordeel van deze keuze is wel dat de tekst doorzoekbaar is – al is het slechts een kwestie van tijd voordat software op de markt komt die ook middeleeuwse teksten kan herkennen.
Een van de meer recent toegevoegde bronnen is De doodskunstenaar. De anatomische lessen van Frederik Ruysch van Luuc Kooijmans. Het is geweldig dat een ook een moderner historisch werk integraal te raadplegen is. Het intrigerende verhaal over anatoom en botanicus Ruysch leest als een trein. Kooijmans vertelt hoe Ruysch menig achttiende-eeuwse vroedvrouw heeft opgeleid. Een paar keer per jaar mocht de wetenschapper een anatomische les geven aan de vroedvrouwen. Daarvoor had hij natuurlijk wel een geschikt lijk nodig: ‘als ’t kan geschieden, eene uitheemsche of vreemde doode vrouwspersoon,’ zo luidde zijn instructie.
Toevallig is dit niet de enige bron over het wel en wee van de vroedvrouw. Ook Weeën in de nacht. Ervaringen van een vroedvrouw van Beatrijs Smulders is in zijn geheel opgenomen. Vast heel nuttig, maar het is wel wat vreemd om juist dit boek hier aan te treffen. Is dit nu van zo’n hoge literair gehalte dat het thuis hoort in een rij die onder meer Maerlant, Cats, Spinoza, Bilderdijk en Da Costa bevat? Het maakt nieuwsgierig naar de criteria bij het samenstellen van de Basisbibliotheek.
Naast deze primaire bronnen geeft DBNL ook secundaire literatuur, naslagwerken en links. De links worden niet altijd even goed bijgehouden, want een flink aantal geeft toegang tot een verlopen pagina. Meer op deze site stamt uit vroegere tijden; zo is de uitslag van een enquête uit 2002 voor de huidige bezoeker niet bepaald relevant. Gelukkig verschijnen er wel maandelijks nieuwe bijdragen en wordt de site dus wel onderhouden.
Een afzonderlijk hoofdstuk is gewijd aan literatuur uit Suriname. Ook leuk is de toegang op de rederijkerskamers in de periode 1400-1650. Je kan alfabetisch zoeken, op plaatsnaam of op provincie. Toch komt de keuze voor deze aparte diensten wat willekeurig over. Een korte introducerende tekst zou niet gek zijn.
Inhoudelijk is deze site heel waardevol, maar het oog wil ook wat. De vormgeving is ouderwets en ook de navigatie voldoet niet helemaal meer aan de eisen van de eenentwintigste eeuw. Jammer dat de makers van deze website niet lijken te investeren in gebruiksgemak. Of, zoals de Zeevsche Nachtegael uit 1623 zegt: ‘Sulcke goed gheeft geen gemack!’
www.dbnl.org
Blaeu aan de muur
Het Regionaal Archief Leiden heeft een fraai geïllustreerde atlas van kaartenmaker Blaeu haarscherp gedigitaliseerd. Blader wat door een van de zes prachtige boekdelen, of zoek op plaatsnaam of land. Het is eenvoudig om via de site een afdruk op groot formaat te bestellen. En wie wil er nu niet een Blaeu aan de muur?
www.leidenarchief.nl
6,1 miljoen Zeeuwen Gezocht
Iedere regio heeft tegenwoordig zijn eigen beeldbank en Zeeland kan natuurlijk niet achterblijven. Het Zeeuws Archief biedt ruim 40.000 digitale afbeeldingen online aan. De zoekomgeving is nogal kaal en doet ouderwets aan. Een ander onderdeel van de site is Zeeuwen Gezocht. Deze database bevat maar liefst 6,1 miljoen naamsvermeldingen. Een handige bron voor elke stamboomspeurder met Zeeuwse roots.
www.zeeuwsarchief.nl
Grijze coryfeeën
Protestant.nl heeft een thema gewijd aan geschiedenis, dat wordt verzorgd door medewerkers van het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme van de Vrije Universiteit. De site biedt een inleiding in de geschiedenis van het protestantisme, een historische encyclopedie en een portrettengalerij. Die gaat wel wat vervelen: protestantse coryfeeën zijn vrijwel zonder uitzondering mannen op behoorlijke leeftijd.
www.protestant.nl/geschiedenis
Dit artikel is exclusief voor abonnees
