Hoor je daar sneeuw knerpen onder behendige jagersvoeten? In het halfdonker verschijnt een vuurplaats. Daarnaast liggen dierenbotjes, een verkoold appeltje, een dito hazelnoot. Taaie mannen, vrouwen en kindertjes zaten ooit rond deze stenen, die toen gloeiden. Nu turen bezoekers in opperste concentratie naar voorwerpen en teksten. Dit deel van de expositie gaat over het gure klimaat waarin onze voorgangers lang geleden moesten overleven. Hé, daar is het geluid weer. De bezoeker leest over reuzenherten en steppeneushoorns. De wind raast over de vlakte.
De nieuwe permanente expositie Archeologie van Nederland in het Leidse Rijksmuseum van Oudheden bestrijkt zo’n 300.000 jaar en beslaat drie lange, smalle zaaltjes. De vraag is: hoe maak je een inspirerende tentoonstelling uit botjes en scherven? De tentoonstellingsmakers van het RMO slaagden hier met een paar mooie vondsten op bewonderenswaardige wijze in.
Geluiden zijn de eerste. Geroezemoes van een menigte, gegrom van dieren: ineens hoor je ze als je bij een bepaald deel van de expositie staat. De tweede vondst is een lange witte golvende band. Die stelt de bodem van ons land voor. De meeste objecten liggen in deze band, verscholen in vitrines. Het lint loopt helemaal door de drie smalle ruimtes die de tentoonstelling beslaat.
De derde vondst zijn geheime slaapplaatsen. Je ziet ze niet, want ze zijn verstopt onder en achter vitrines. Kinderen vinden ze toch en gaan erin liggen. Er is een bed van een boer uit de bronstijd, bestaand uit takken met een deken, een Vikingbed, een bed uit een Romeinse villa en een uit de Middeleeuwen. Dat ligt het lekkerst, hoorde ik uit betrouwbare bron.
Effectief zijn ook de teksten. Sommige worden gepresenteerd in de vorm van raadsels. Hoe weten we dat Neanderthalers in groepen joegen, hoe weten we dat ze neushoorns aten? De teksten vertellen welke aanwijzingen botten en vuurstenen kunnen geven. Over een vindplaats van vuurstenen gereedschappen uit 11.650 v.Chr. staat er dat er zowel vakkundig bewerkte splinters zijn gevonden als fragmentjes van mindere kwaliteit. Gaf hier een vader zijn zonen les?
Een paar onopvallende vuurstenen blijken na lezing van de bijbehorende tekst afkomstig uit echte vuursteenmijnen. Rond 3500 v.Chr. lagen die in Limburg. Maar liefst 8000 kilo vuursteen per maand dolven de steentijdmensen hier, met de hand. Puntje van aandacht: omdat de ruimte klein is en de teksten onmisbaar zijn, loont het de moeite om drukke (zondagmid)dagen te mijden. Zonde als je de teksten niet kunt lezen.
Ten slotte is de tentoonstelling mooi, op een subtiele manier. Motieven van aardewerk uit de bandbekercultuur zijn verwerkt in het lint langs die periode. Gouden munten worden zacht belicht, opgehangen aan dunne draadjes.
Uiteindelijk kom je via Romeinen en Vikingen dicht bij het heden uit. Daar zie je onder andere een theepot, een wijnfles, pijpenkoppen en versierde kommetjes, uit de Vlaardingse herberg De Visscher, eind achttiende eeuw. Met een boog gooide de keukenmeid ze eens in de beerput. Nu staan ze zo te glimmen dat je trek krijgt in een soepje.
Conclusie: niet missen. Charmante tentoonstelling!
Archeologie van Nederland
Rijksmuseum van Oudheden
Rapenburg 28, Leiden. Open: di-zo 10-17 uur, in schoolvakanties ook op ma. Info: 071-516 31 63 of www.rmo.nl
Dit artikel is exclusief voor abonnees
