Home Vrijgeven Russische KGB-archieven lijkt wassen neus

Vrijgeven Russische KGB-archieven lijkt wassen neus

  • Gepubliceerd op: 8 juli 2009
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Karel Onwijn
  • 2 minuten leestijd

Sinds de opheffing van de Sovjet-Unie in december 1991 zijn 2 miljoen geheime archiefdossiers van de Russische veiligheidsdienst KGB vrijgegeven. Historici en mensenrechtenorganisaties klagen echter over toenemende tegenwerking bij hun onderzoek.

De Russische Veiligheidsdienst FSB, de opvolger van de KGB, maakte onlangs met veel trots bekend dat het declassificeren – het opheffen van het staatsgeheim op de KGB-archieven – de komende jaren onverminderd wordt voortgezet. Alleen dossiers met informatie over geheime operaties en uitvoerende agenten zullen nooit voor declassificering in aanmerking komen, aldus hoofd van de FSB-archiefdienst Vasili Christoforov. En om te illustreren dat het onder president Jeltsin gestarte declassificeringsproces na het aantreden van president Poetin niet is verwaterd, vertelde hij dat vorig jaar 300.000 geheime archiefdossiers voor het grote publiek toegankelijk zijn geworden.
Het vrijgeven van de KGB-archiefdossiers is onder meer belangrijk voor de rehabilitatie van de vele miljoenen slachtoffers van politieke terreur ten tijde van de Sovjet-Unie. Om in aanmerking te komen voor rehabilitatie moet worden bewezen dat er bij hun vervolging politieke motieven in het spel waren. In veel gevallen kunnen alleen stukken uit het KGB-archief hierover uitsluitsel geven, omdat de KGB nauw betrokken was bij de politieke terreur onder de communisten.
Organisaties en individuen die vechten voor rehabilitatie zeggen echter nog steeds maar mondjesmaat toegang te krijgen tot de KGB-archiefdossiers. Mensenrechtenorganisaties als Memorial worden bij hun archiefonderzoeken op allerlei manieren tegengewerkt. Bovendien gaan veel aanvankelijk geopende archieven steeds vaker alsnog hermetisch dicht.
Ook historici klagen over toenemende tegenwerking bij hun archiefonderzoek. Zij constateren eveneens dat officieel gedeclassificeerde archieven opnieuw worden afgegrendeld. Dit gebeurt niet zelden nadat er op basis van de vrijgegeven dossiers publicaties zijn verschenen die de autoriteiten niet aanstonden.
Zoals zoveel zaken in Poetins Rusland lijkt archiefonderzoek meer en meer een zaak te worden van goede connecties met de autoriteiten en de plaatselijke archivarissen. En daarbij lijkt het inzien van gedeclassificeerde archiefdossiers voorbehouden aan zorgvuldig door het Kremlin uitverkoren enkelingen.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
Interview

Waarom Trump zich beroept op een 200 jaar oude wet om Venezolanen uit te zetten

De Verenigde Staten zetten honderden immigranten op het vliegtuig naar El Salvador, waar zij zonder proces in een gruwelijke gevangenis worden geïnterneerd. Trump gebruikt daarvoor de omstreden Alien Enemies Act, een wet uit 1798. Die was oorspronkelijk bedoeld om vijandelijke buitenlanders uit te zetten in tijden van oorlog, maar werd in de Eerste Wereldoorlog al...

Lees meer
De Nationale Dodenherdenking in 2014
De Nationale Dodenherdenking in 2014
Recensie

Herdenking van de Tweede Wereldoorlog is al tachtig jaar gevoelig

In 2001 opende Chris van der Heijden zijn ophefmakende boek Grijs verleden. Nederland en de Tweede Wereldoorlog met de even briljante als provocatieve zinnen: ‘Eerst was er de oorlog, daarna het verhaal van die oorlog. De oorlog was erg, maar het verhaal maakte de oorlog nog erger’. Deze zinnen schoten me te binnen, al lezend...

Lees meer
Prins Bernhard krijgt uitleg over de bewapening van de Northrop NF-5 op vliegbasis Gilze-Rijen
Prins Bernhard krijgt uitleg over de bewapening van de Northrop NF-5 op vliegbasis Gilze-Rijen
Onderzoek

Onderzoekscommissie wilde bewust niet weten hoe corrupt prins Bernhard daadwerkelijk was

De commissie die moest uitzoeken of prins Bernhard smeergeld aannam van Amerikaanse vliegtuigbouwbouwers, heeft haar werk niet goed gedaan. Dat concludeert historicus Philip Dröge in Historisch Nieuwsblad. Dröge baseert zich op het onlangs geopenbaarde archief van de toenmalige secretaris, Ad Geelhoed. De commissie had sterke aanwijzingen dat de prins nog corrupter was dan gedacht, maar...

Lees meer
Pius IX latere leeftijd
Pius IX latere leeftijd
Interview

Zieke paus Franciscus herinnert aan een paus die de macht verloor, maar zielen won

De wankele gezondheid van paus Franciscus is al wekenlang wereldnieuws. Waarom? Historicus Jeroen Koch vertelt hoe Franciscus’ verre voorganger paus Pius IX er in de negentiende eeuw in slaagde om van het Vaticaan een symbolisch en mythisch instituut te maken, in een tijd waarin de paus juist zijn wereldlijke macht verloor. Jeroen Koch, die samen...

Lees meer