Sinds de opheffing van de Sovjet-Unie in december 1991 zijn 2 miljoen geheime archiefdossiers van de Russische veiligheidsdienst KGB vrijgegeven. Historici en mensenrechtenorganisaties klagen echter over toenemende tegenwerking bij hun onderzoek.
De Russische Veiligheidsdienst FSB, de opvolger van de KGB, maakte onlangs met veel trots bekend dat het declassificeren – het opheffen van het staatsgeheim op de KGB-archieven – de komende jaren onverminderd wordt voortgezet. Alleen dossiers met informatie over geheime operaties en uitvoerende agenten zullen nooit voor declassificering in aanmerking komen, aldus hoofd van de FSB-archiefdienst Vasili Christoforov. En om te illustreren dat het onder president Jeltsin gestarte declassificeringsproces na het aantreden van president Poetin niet is verwaterd, vertelde hij dat vorig jaar 300.000 geheime archiefdossiers voor het grote publiek toegankelijk zijn geworden.
Het vrijgeven van de KGB-archiefdossiers is onder meer belangrijk voor de rehabilitatie van de vele miljoenen slachtoffers van politieke terreur ten tijde van de Sovjet-Unie. Om in aanmerking te komen voor rehabilitatie moet worden bewezen dat er bij hun vervolging politieke motieven in het spel waren. In veel gevallen kunnen alleen stukken uit het KGB-archief hierover uitsluitsel geven, omdat de KGB nauw betrokken was bij de politieke terreur onder de communisten.
Organisaties en individuen die vechten voor rehabilitatie zeggen echter nog steeds maar mondjesmaat toegang te krijgen tot de KGB-archiefdossiers. Mensenrechtenorganisaties als Memorial worden bij hun archiefonderzoeken op allerlei manieren tegengewerkt. Bovendien gaan veel aanvankelijk geopende archieven steeds vaker alsnog hermetisch dicht.
Ook historici klagen over toenemende tegenwerking bij hun archiefonderzoek. Zij constateren eveneens dat officieel gedeclassificeerde archieven opnieuw worden afgegrendeld. Dit gebeurt niet zelden nadat er op basis van de vrijgegeven dossiers publicaties zijn verschenen die de autoriteiten niet aanstonden.
Zoals zoveel zaken in Poetins Rusland lijkt archiefonderzoek meer en meer een zaak te worden van goede connecties met de autoriteiten en de plaatselijke archivarissen. En daarbij lijkt het inzien van gedeclassificeerde archiefdossiers voorbehouden aan zorgvuldig door het Kremlin uitverkoren enkelingen.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
