Home Vondelingen in het Aalmoezeniersweeshuis

Vondelingen in het Aalmoezeniersweeshuis

  • Gepubliceerd op: 29 juni 2020
  • Laatste update 29 jun 2020
  • 3 minuten leestijd
Vondelingen in het Aalmoezeniersweeshuis

In het Stadsarchief Amsterdam is tot en met 4 oktober een tentoonstelling te zien over het Aalmoezeniersweeshuis. Persoonlijke getuigenissen maken het archief van dit weeshuis bijzonder, vertelt projectleider Stefanie van Odenhoven. ‘Het zijn niet alleen officiële stukken en registers, er zitten allerlei handgeschreven briefjes in.’

‘Het Burgerweeshuis kent men in Amsterdam wel, maar het Aalmoezeniersweeshuis zal voor het grote publiek nieuw zijn’, vertelt Van Odenhoven. ‘Mensen kwamen zelfs van buiten de stad naar dit weeshuis, het was vrij uniek in Nederland.’ Het Stadsarchief werd op het idee gebracht voor een tentoonstelling over het weeshuis door onderzoekster Nanda Geuzebroek. Zij schreef het boek Vondelingen. Het Aalmoezeniersweeshuis van Amsterdam 1780 – 1830 voor de tentoonstelling.

Bezoekers krijgen eerst een introductie over het weeshuis en het Amsterdam van 1800. Daarna volgt een reis door het leven van een vondeling. ‘Van het te vondeling leggen naar het leven bij minnen, tot het leven in het weeshuis en het leven daarna, waarin de weeskinderen gaan werken of trouwen.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Het levensverhaal van zes kinderen wordt verteld aan de hand van animaties. ‘Het zijn zes hele verschillende verhalen. Eén jongetje gaat bij het Franse leger en een ander naar de Kolonie van Weldadigheid in Veenhuizen. We vertellen ook het verhaal van een broer (7) en zus (9) die door hun moeder bij de poort van het Aalmoezeniersweeshuis werden achtergelaten, en er zit een meisje bij dat maar 11 maanden oud wordt. Een belangrijk verhaal om te vertellen, want het gros van de kinderen overleefde het niet.’

Te vondeling gelegd

Vondelingen die bij het weeshuis binnen werden gebracht werden er wel ingeschreven, maar verbleven er in eerste instantie niet. Zij werden bij een min ondergebracht om borstvoeding te krijgen, en meestal bleven de kinderen tot vijf- of zesjarige leeftijd bij de min. Daarna gingen zij alsnog naar het weeshuis. ‘Dat moet een hele shock zijn geweest voor die kinderen’, vertelt Van Odenhoven. ‘Van een pleeggezin met een moeder en vader naar een overvol weeshuis.’

Op het toppunt van de armoede in Amsterdam zaten er ruim 2.000 kinderen in het weeshuis, waardoor kinderen hun bed met twee of drie anderen moesten delen. ‘Op het hoogtepunt, of dieptepunt, in 1817, werden er meer dan 800 kinderen te vondeling gelegd. Dat zijn er meer dan twee per dag. Dat jaar werkten er maar liefst 535 minnen voor het weeshuis.’ Deze minnen komen uitgebreid aan bod in de tentoonstelling. ‘Het waren vrouwen uit gezinnen die het helemaal niet breed hadden. Ze deden het vaak als bijverdienste.’

Pleegzorg toen en nu

Het Stadsarchief wil een link leggen tussen de pleegzorg van toen en de pleegzorg van nu. De tentoonstelling is daarom gemaakt in samenwerking met jeugdzorgorganisatie Spirit!. ‘Hoewel er nu bijna geen vondelingen meer zijn, zijn er natuurlijk nog altijd pleeggezinnen nodig.’

‘Bij een archief van een weeshuis denk je misschien aan officiële stukken of zegels en charters, maar wat dit archief zo bijzonder maakt zijn de handgeschreven briefjes.’ Als mooiste archiefstuk noemt Van Odenhoven de persoonlijke berichten van moeders. ‘Ouders hadden vaak de hoop dat ze in betere tijden hun kindje konden ophalen. Daarom lieten zij briefjes achter bij hun kind, als een soort bewijsstuk. In de praktijk gebeurde dat maar zelden, de meeste kinderen werden nooit opgehaald.’

De tentoonstelling is te zien tot en met 4 oktober.

Nieuwste berichten

Scène uit het grote offensief
Scène uit het grote offensief
Recensie

Blunders en rivaliteit kostten mensenlevens in de Slag om de Schelde

Dat Zeeland met de Slag om de Schelde het grootste Nederlandse slagveld werd in de Tweede Wereldoorlog had niet gehoeven. Het was anders gelopen als de Britse legeraanvoerder Bernard Montgomery minder eigengereid was geweest. Zijn rivaliteit met de geallieerde opperbevelhebber Dwight Eisenhower hielp ook niet mee, blijkt uit de documentaire Het grote offensief. De film...

Lees meer
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Recensie

Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD

Eerst waren er excuses van het Amsterdamse gemeentebestuur, pas daarna verscheen het bijbehorende onderzoek van het NIOD. Beide trekken dezelfde conclusie: de gemeente gaf volle medewerking aan het beleid van de Duitse bezetter om Amsterdam judenrein te maken. Maar waar burgemeester Femke Halsema koos voor het perspectief van de slachtoffers, staat het NIOD vooral stil...

Lees meer
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Nieuws

Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 

De beweging van de Jonge Turken, die zich aan het begin van het twintigste eeuw inzette voor de modernisering van het vaderland, liet zich door Franse ideeën inspireren. Dat laat historicus Remzi Çağatay Çakırlar zien in zijn proefschrift, waarop hij onlangs in Leiden promoveerde.  In 1925 gaf de intellectueel en Jonge Turk Abdullah Cevdet een...

Lees meer
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Recensie

Speelfilm Perla: communisten ruïneren jong stel

We mogen denken dat we ons lot in eigen hand hebben, maar de speelfilm Perla dwingt tot bescheidenheid. Daarin ruïneert het communistische regime in Tsjechoslowakije het leven van een jong stel. Het drama opent met de inval in 1968 in Tsjechoslowakije door de legers van het Warschaupact. Daarna schakelt de film over naar 1981 in...

Lees meer