VOC
2002 is VOC-jaar. In deze rubriek kondigde ik eerder (september 2001) een stapel boeken aan die zullen verschijnen ter gelegenheid van vierhonderd jaar VOC. De voorjaarsaanbiedingen van de uitgeverijen beloven nog veel meer. Het ‘nationaal jubileumboek’ heet De kleurrijke wereld van de VOC (Thoth, maart 2002). Het vertelt over de grote invloed die de VOC heeft gehad op de Nederlandse samenleving en over de wijze waarop de VOC in Azië kon uitgroeien tot de eerste multinational ter wereld. VOC-historicus Femme Gaastra laat in Indisch Fortuin. Rijkdom en corruptie bij de VOC (Walburg Pers, mei 2002) zien wat zich afspeelde achter de façade van de VOC. Ook gaat hij in op de vraag of corruptie oorzaak is geweest voor de ondergang van de Compagnie aan het einde van de achttiende eeuw. Meer minder fraaie kanten van de geschiedenis van de VOC behandelt Ewald Vanvugt in Zwartboek van Nederland overzee (Aspekt, mei 2002): de oorlogen in Indië, het opiumfortuin van de familie Van Oranje en nog zo het een en ander. De Utrechtse sociaalhistoricus Maarten Prak plaatst de VOC in de context van de ‘Gouden Eeuw’, zoals zijn boek ook is getiteld (SUN, maart 2002). Hoe komt het dat Nederland in de zeventiende eeuw zo’n enorme bloei doormaakte?
Wesseling
Van de Leidse historicus Henk Wesseling verschijnt niet alleen een bundel van zijn beste werk, onder de komische titel De draagbare Wesseling (Bert Bakker, mei 2002), maar ook zijn magnum opus Europa’s koloniale eeuw (Bert Bakker, september 2002). De meeste Europese koloniale imperia ontstonden in de negentiende eeuw. Wesseling beschrijft de verovering, inbezitneming en exploitatie van de koloniale gebieden en de samenlevingen die er ontstonden. Hij laat zien hoe groot de invloed was van Europese landen in hun koloniën.
De nieuwe en de oude oorlog
Het is gevaarlijk om aan te kondigen (zie Verwacht van september 2001). Toch nog maar een poging. Als alles goed gaat verschijnt het lang verwachte Srebrenica-rapport van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie aanstaande 10 april (Boom). Het zal dan de boekensensatie van dit voorjaar zijn. Het rapport bestaat, zoals ik eerder schreef, uit vier delen. De meeste hoofdstukken zijn klaar, alleen over de conclusies wordt door de onderzoeksgroep nog gesteggeld. Tegelijkertijd verschijnt van de briljante Engelse historicus Mark Mazower De Balkan. Een geschiedenis (Bezige Bij, april 2002): Srebrenica en Kosovo in historisch perspectief. Vaak wordt het uiteenvallen van voormalig Joegoslavië toegeschreven aan eeuwenoude haat, die door de Koude Oorlog voor even bevroren werd. Mazower wijst op het belang van de opkomst van de natiestaat in de negentiende eeuw.
Van het onderzoeksrapport van de Stichting Onderzoek Terugkeer en Opvang over de naweeën van de oude oorlog, de Tweede Wereldoorlog, resten ons nog twee delen. De SOTO publiceerde eind vorig jaar de eerste twee, in mei verschijnen de andere (Bert Bakker): Binnenskamers, analyses van het beleid inzake de terugkeer, opvang en verdere verzorging van de oorlogsslachtoffers uit Europa en Azië, Polderschouw, de praktijk van de terugkeer en opvang in de eerste naoorlogse jaren, in al zijn regionale verscheidenheid.
Tweede Wereldoorlog
Er verschijnen twee belangrijke publicaties over Nederland in de Tweede Wereldoorlog. Eksters (Boom, maart 2002) door Gerard Aalders beschrijft hoe de nazi’s 146.000 kilo goud roofden bij De Nederlandse Bank. Kreeg Nederland zijn goud na de oorlog terug? In Nederland 1938-1948 (Boom, april 2002) geeft de Utrechtse historicus Hein Klemann een beeld van de economische geschiedenis tijdens de bezettingstijd. Hij toont aan dat het Nederlandse bedrijfsleven veel baat had bij de bezetting.
Het onderwerp vrouwen en het Derde Rijk is blijkbaar ‘in’: Hitlers vrouwen (Byblos, februari 2002) door Guido Knopp gaat over vrouwen die van hem hielden (Eva Braun), die hem bewonderden (Winifrid Wagner) en vrouwen die zich van hem afkeerden (Marlene Dietrich); Walkuren van het Derde Rijk. De vrouwen van de nazi’s (Aspekt, mei 2002) door Anna Maria Sigmund gaat uitsluitend over bewonderaarsters van de leiders van het Derde Rijk; en dan is er nog Vrouwen tegen Hitler (Fontein, april 2002) door Martha Schad, over uiteraard verzetsvrouwen (Sophie Scholl, Marion Dönhoff).
Biografie
Biografieën die veel aandacht zullen trekken: Dik van der Meulen, neerlandicus en secretaris van het Multatuli-genootschap schreef: Multatuli. Het leven en werk van Eduard Douwes Dekkers (SUN, mei 2002), met nieuwe feiten en nieuwe interpretaties. Roelof Bouwman schreef: De val van een bergredenaar. Het politieke leven van Willem Aantjes (Boom, april 2002). Het boek wordt gepresenteerd in het bijzijn van de hoofdpersoon. Ik geloof niet dat dat een goed teken is.
Vrij obscuur, maar misschien heel aardig: Voor keizer en koning. Leonard du Bus de Gisignies, 1780-1849 (Balans, april 2002) door Bart de Prins. Over een Belg die als bewindvoerder (1826-1830) Nederlands-Indië weer op orde moest zien te krijgen.
Verder…
Na een novelle in 2001 nu dan een pamflet van historica Nanda van der Zee: Weg met de huisarts? (Aspekt, maart 2002).