Home Van het ‘kokende’ naar het ‘onderkoelde’ land

Van het ‘kokende’ naar het ‘onderkoelde’ land

  • Gepubliceerd op: 14 december 2011
  • Laatste update 13 apr 2023
  • Auteur:
    Bastiaan Bommeljé
  • 4 minuten leestijd
Van het ‘kokende’ naar het ‘onderkoelde’ land

De allereerste zin in het boek 80’s dilemma van de jonge Amsterdamse historicus Jouke Tur-pijn luidt: ‘Mensen hebben een versterkte behoefte aan geschiedenis als zij ervaren dat hun samenleving aan grote veranderingen onderhevig is.’ Als mens (en als lezer) staat men zo ogenblikkelijk voor een raadsel: welke mensen worden hier bedoeld? Romeinse mensen? Middeleeuwse mensen? Universitaire mensen in de eenentwintigste eeuw? Alle mensen in alle tijden? Over deze mens (en lezer) kan het alvast niet gaan, want die heeft nimmer ‘een versterkte behoefte aan geschiedenis’.

Waarschijnlijk bedoelt Turpijn met dat laatste begrip ‘geschiedschrijving’ en niet ‘ver-leden’, maar men mag in een boek dat begint met het woord ‘mensen’ wellicht niet al te hoge eisen stellen aan verbale nauwkeurigheid. Het wekt dan ook weinig verwondering dat in 80’s dilemma de woorden na die eerste zin vooral ordeloos over elkaar heen tuimelen of op z’n best samenklonteren tot anakoloeten dan wel onbegrijpelijke metaforen.

Zo had deze mens een versterkte behoefte aan uitleg bij de beeldspraak dat dit boek ‘een touwbrug tussen twee kloven’ wil zijn, en bij de mededeling dat de jaren tachtig ‘een zwart gat’ zijn, maar tegelijk ‘een integraal deel blijven uitmaken van maatschappelijke ver-werking en publieke herinneringen die het lastig maken om de periode afstandelijk te analyseren’.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Belangwekkender is de vraag waarover dit boek gaat. Het antwoord ligt verborgen te midden van opmerkingen over ‘collectieve trauma’s’ en ‘de jaren-tachtig-mensch’ en ‘pro-gressieve linkse mensen’ en ‘ivorentorenpolitiekhistorici’. Hier stuit men eerst op een metho-dologische intentieverklaring van Turpijn: ‘Ik wil de herinnering aan de jaren tachtig als de jaren zestig met coke confronteren met een politiek historische duiding.’ Zulks ‘omdat er een belangrijk deel van de geschiedenis van de jaren tachtig in het zwarte gat verdwijnt als op de huidige voet verder wordt herinnerd’.

Dan volgt de probleemstelling. De jaren tachtig liggen ‘in het hart van een politieke transformatie in Nederland’, en wel ‘de transformatie van het kokende naar het onderkoelde land’. Die transformatie vormt ‘de achtergrond van het eighties en het ethisch dilemma dat in dit boek centraal staat’ (spreek de titel op z’n Engels uit en je hebt de woordspeling ‘ethisch dilemma’ te pakken).

Om welk ethisch dilemma het precies gaat, werd deze mens (en lezer) helaas niet dui-delijk. In het boek komen talrijke ‘dilemma’s’ voorbij, maar dan als alledaagse kwesties, zoals wanneer de auteur stelt dat zijn boek ‘gaat over macht en het dilemma wie deze wanneer op welke manier moest hebben’. Daarbij helpt het niet dat Turpijn houvast zoekt bij twee be-grippen van Max Weber: Gesinnungspolitik en Verantwortungspolitik. In zijn ogen zijn deze termen van toepassing op de jaren tachtig, omdat toen de ‘Grote Verhalen’ werden afgezwo-ren en aan het einde van het decennium ‘iedereen’ de politiek pragmatisch benaderde.

Aldus beoogt 80’s dilemma het beeld bij te stellen van het ‘verwarrende’ tijdperk van krakers en doemdenkers, en van marktfundamentalisten en yuppies. Waarom deze jaren ‘ver-warrender’ zouden zijn dan de jaren van Attilla de Hun of de jaren veertig van de negentiende eeuw blijft helaas onduidelijk, zoals evenzeer onduidelijk blijft waarom de uitgever de tekst niet redigeerde, of collega’s de auteur niet waarschuwden dat dit boek onrijp was voor publi-catie.

Jouke Turpijn is vijfendertig jaar en universitair docent Nederlandse geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. In 2008 promoveerde hij in Groningen op zijn studie Mannen van gezag. De uitvinding van de Tweede Kamer 1848-1888, over het ontstaan van de parle-mentaire cultuur van de Tweede Kamer. In de media positioneert hij zichzelf regelmatig als een ‘bevlogen jongere’. Zijn nieuwe boek leidt echter tot allerlei gedachten over bevlogen jongeren in ons tijdsgewricht, en over de staat van academische geschiedschrijving in Nederland, maar zover laat ik het niet komen.

Zelf ben ik altijd op de hand van jonge historici die de hemel willen bestormen. Turpijn heeft de energie, hij heeft de daadkracht en hij heeft de ambitie – vooral die ambitie. Nu alleen nog leren dat kroegpraat niet hetzelfde is als een geschiedkundig betoog.

Jouke Turpijn

80’s dilemma. Nederland in de jaren tachtig

304 p. Bert Bakker, € 19,95

Bestellen

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer