De kosten van het koningshuis veroorzaakten afgelopen najaar ophef in de Tweede Kamer. Er was kritiek op het plan om voor 48 miljoen euro de paleizen te verbouwen. Kort daarvoor kocht Willem-Alexander al een peperdure auto en een speedboot, en liet hij rond zijn vakantiehuis in Griekenland een hek plaatsen voor twee keer het bedrag van een modale koopwoning. Is het wel verantwoord om midden in een economische crisis zoveel geld te spenderen aan vorstelijk vertoon, vroegen Kamerleden van links tot rechts zich hardop af.
De eerste bewoonster van Huis ten Bosch (dat nu voor 35 miljoen wordt gerenoveerd) zou van deze discussie niets hebben begrepen. Voor Amalia van Solms was patsen met paleizen, juwelen en grote feesten precies wat haar als vrouw van de stadhouder te doen stond. Dat had ze afgekeken van haar vroegere meesteres, koningin Elizabeth van Bohemen, in wier gevolg zij in 1621 naar Den Haag was gevlucht voor het Habsburgse leger.
Over Amalia en Elizabeth is in het Haags Historisch Museum een tijdelijke tentoonstelling te zien. Bescheiden van opzet en afmetingen, zoals alles in dit krap behuisde museum bescheiden is. De hoofdmoot bestaat uit portretschilderijen: veel reproducties, maar gelukkig ook een paar mooie originele stukken. De teksten gaan over de verschillende aspecten van de zeventiende-eeuwse Haagse hofcultuur: de kleding, de juwelen, de jachtpartijen en de feesten.
Als we de tentoonstellingsmakers mogen geloven, was al deze pracht en praal te danken aan de rivaliteit tussen de twee hoofdrolspeelsters. Nadat Amalia – vrij onverwacht, als eenvoudige hofdame – in 1625 was getrouwd met stadhouder Frederik Hendrik van Oranje-Nassau, leek ze nog maar één levensdoel te hebben: laten zien dat ze nu op gelijke hoogte stond met Elizabeth. Ze begon de koningin van Bohemen in alles te imiteren.
Dat is goed te zien aan de serie portretten die Elizabeth en Amalia van zichzelf lieten maken. Had Elizabeth zich bijvoorbeeld door Michiel van Mierevelt laten vereeuwigen in een zwarte jurk voor een gordijn, dan wilde Amalia óók in een zwarte jurk voor een gordijn. Was Elizabeth als herderin verkleed, dan moest Amalia natuurlijk óók.
Voor Elizabeth zal de na-aperij van haar voormalige hofdame wel zeer irritant zijn geweest. Gelukkig voor haar schreef de hofetiquette voor dat zij als koningin nog altijd de eerste plaats innam. Maar Amalia wist haar gebrek aan vorstelijke status ruimschoots te compenseren. Terwijl Elizabeth en haar man Frederik V van de Palts zich niet meer konden veroorloven dan een flink huis aan de Kneuterdijk, liet het stadhouderspaar in de omgeving van Den Haag het ene na het andere paleis bouwen, omringd door Franse siertuinen. Van deze paleizen is vandaag de dag alleen Huis ten Bosch nog over.
Amalia’s grootste triomf was het uithuwelijken van haar 14-jarige zoon Willem aan de 9-jarige Engelse prinses Maria Henriëtte Stuart, nota bene een volle nicht van Elizabeth. Eindelijk stroomde er ook in de stamboom van de Oranjes koninklijk bloed. Op het door Amalia groots opgezette huwelijksfeest in Den Haag was ook Elizabeth uitgenodigd. Wat zou het leuk zijn om te weten wat die twee toen tegen elkaar hebben gezegd.
Rivalen aan het Haagse Hof. Elizabeth Stuart en Amalia van Solms
t/m 15 maart 2015
Haags Historisch Museum,
Korte Vijverberg 7, Den Haag
Open: di-vr 10-17 uur, za-zo 12-17 uur. Info: 070-364 69 40 of www.haagshistorischmuseum.nl
Dit artikel is exclusief voor abonnees
