Wat moet een keurig land als Zweden met een nationaal verleden van zeilende geweldenaars? Een jongenstentoonstelling maken natuurlijk. Naar de tentoonstelling Vikingen! van het Nationaal Museum van Oudheden in Stockholm, nu in het Drents Museum, kunt u gerust zoons en kleinzoons meeslepen.
Er is een opname te zien van een tocht met een nagebouwd Vikingschip. Het moeten echte mannen zijn geweest: Vikingen met baarden en lang haar beulden aan de roeiriemen, of bleven wijdbeens staan als hun drakenschip zich door de golven kliefde. Een eind verderop ligt een zwaard. Als je genoeg spieren hebt, kun je het optillen. Een zware constructie voorkomt dat je ermee gaat zwaaien. Vikingen hielden zo van hun zwaarden dat ze ze namen gaven.
Hoe wreed en eng waren de Vikingen eigenlijk? Behoorlijk. Tussen ongeveer 800 en 1100 hielden ze plunder- en handelstochten van diep in Azië tot aan de Middellandse Zee en Ierland. In die tijd hadden ze in Dublin de grootste slavenmarkt ooit.
Waarom vertrokken de Vikingen eigenlijk, waarom bleven ze niet kalm thuis? Ten eerste was het niet eervol om rustig te sterven op je boerderij. Het Walhalla, de hemelse plek waar de godin Freya mannen ontving, was alleen toegankelijk voor hen die stierven in de strijd. De godin zelf plukte de krijgers die haar bevielen van het slagveld. Ten tweede was er de zucht naar rijkdom: zilver en goud uit de kloosters. Ook glazen bekers waren zeer gewild.
Behoorlijk fout allemaal. Daarom besteedt de expositie ook uitgebreid aandacht aan andere zaken: aan het dagelijks leven van de Vikingen, de rol van vrouwen, cultuur en godsdienst. Vikingen! is bedoeld voor een breed publiek: groot, met veel informatie en keurig vormgegeven.
De belangrijkste kleur van de tentoonstelling is wit. Opgegraven spijkers aan dunne draadjes vormen subtiel een zeilschip. Er zijn veel lichtbakken met prachtige foto’s van Zweedse bossen en fjorden, en met nagespeelde taferelen uit een Vikingdorp. Voorwerpen zijn er ook: opgegraven wapens, sieraden en gereedschap.
Er zijn veel grappige wetenswaardigheden. Een plaat laat zien dat de koeien van de Vikingen kleiner waren dan die van nu, net als varkens en kippen. Schapen waren juist groter – formaat koe. De gevreesde Vikingen zelf waren maar 1,70 meter, de vrouwen 1,60 meter. Soms vonden ze bijlkoppen uit de steentijd, waarvan ze geloofden dat het donderstenen waren, door Wodan uit de lucht gesmeten.
Er valt ook van alles zelf te doen: voelen aan scheepstouwen van paardenhaar en rendierleer, Vikingvrouw Sigrid virtueel aan- en uitkleden, en virtueel een schip opgraven. Kinderen kunnen op de kinderafdeling – met oppas! – runentekens ontcijferen.
Opmerkelijk is dat de makers van de expositie expliciet afstand nemen van het idee van ‘de Viking’. ‘De oorlogszuchtige, blonde man, van Germaans bloed, moeten we vaarwel zeggen,’ staat vlak bij het begin op een tekstbord. Vaak is de Viking gebruikt als nationaal symbool, maar dat is mooi geweest. ‘Noormannen’ moeten we de Vikingen voortaan noemen.
Sommige mannen gingen nu en dan ‘op viking’, oftewel op rooftocht. Tot dat rond 1100 ophield. Wapenstilstanden en het christendom maakten een einde aan de schrik uit het noorden. Wát de Vikingen precies uitvraten op hun tochten, daar gaat Vikingen! nauwelijks over. Mede daardoor is het een prettige, onderhoudende, tentoonstelling.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
