Alles speelde zich af rond het Binnenhof. De Deense gezant, bijvoorbeeld, logeerde in herberg De Eenhoorn, van waardin Trijntje Cornelis. Op een steenworp afstand, in de Trêveszaal, werd maandenlang vergaderd door onderhandelaars uit onder andere Spanje en de Nederlanden. Ook zij logeerden vlakbij; een kaartje laat het zien. Het hangt op de expositie Het Vredesjaar 1609 in het Haags Historisch Museum. Dat ligt midden in dezelfde historische setting, aan de Hofvijver.
Waarom deze tentoonstelling? Makkelijk. Vierhonderd jaar geleden, in 1609, kwam het na moeizame onderhandelingen uiteindelijk tot een bestand in de Tachtigjarige Oorlog. Het was niet zomaar een bestand, want de Trêveszaal – waar tegenwoordig de ministerraad vergadert – dankt er zijn naam aan. Trêve betekent ‘bestand’.
Wat is er dit keer te zien in de mooie tentoonstellingsruimtes met houten vloeren en hoge ramen van het Haags Historisch Museum? Best veel. Deze expositie beslaat de periode van voor de Tachtigjarige Oorlog tot het eind in 1648. Er zijn veel ‘klassiekers’ te zien, zoals geuzennapjes –symbolische bedelnapjes van de Geuzen –, een beroemd portret van Willem van Oranje door Adriaen Thomas Key en een harnas van zeeheld Jacob van Heemskerck.
Een groot aantal schilderijen gaat over Den Haag. Verschillende houden het zelfs erg dicht bij huis, want ze tonen het uitzicht uit het museum van vierhonderd jaar geleden. De zeventiende-eeuwse Hofvijver is vereeuwigd met een brandend huis ernaast, met een Poolse delegatie ervoor, of bevroren, vol schaatsers en sleetjes.
De tentoonstellingmakers besteden, zoals het Hagenaars betaamt, uitgebreid aandacht aan macht en vertegenwoordiging. Schema’s tonen de vertegenwoordigende organen van stad, platteland en geestelijkheid rond 1599 en een paar decennia later. Verder zijn er verschillende kaarten met gebiedsveroveringen en -verliezen in de loop der tijd. De algemene tekstborden – elke zaal heeft er één of twee – beschrijven zoveel belangen en ontwikkelingen dat een goede concentratie nodig is om alles te volgen.
En het jaar 1609? Ook daarvoor is aandacht. Een klein zaaltje zoomt fors in op de onderhandelingen voorafgaand aan dat jaar. Het zaaltje stelt een vergaderzaal voor. Op een lange tafel in het midden zijn portretjes van alle onderhandelaars geplakt – ze hebben bijna allemaal grote ogen en gedistingeerde trekken. De wand van het zaaltje biedt een licht Droste-effect: op een tekening van de onderhandelingen in de Trêveszaal is nog net een portret te ontwaren, dat daar weer aan de wand hangt. Stadhouder Maurits, verklaart een tekstbordje, maar het is nog maar de vraag of dat portret daar tijdens de onderhandelingen werkelijk hing.
Oei, dit soort informatie gaat wel ver, net als de slaapadressen van al die heren uit het begin van dit verhaal. Eigenlijk wil ik liever weten wat het jaar 1609 betekende voor de loop van de geschiedenis, of voor de tijdgenoten. En dat is niet zo eenvoudig. De betekenis van dat beroemde jaar verdrinkt hier in alle feiten over de Tachtigjarige Oorlog – Hugo de Groot in de boekenkist, de dood van Oldenbarnevelt, en vele krijgshandelingen komen ook nog voorbij. En eigenlijk passen veel objecten ook beter bij een tentoonstelling over de Tachtigjarige Oorlog dan bij een over het vredesjaar. Het harnas van Van Heemskerck is daar een voorbeeld van. Hij sneuvelde al in 1607.
Al met al is het onderwerp van deze expositie dus breder dan de titel suggereert. Verder is de tentoonstelling vrij hoog gegrepen, omdat de bezoekers zelf een verhaal moeten smeden uit de vele feiten en feitjes. Een middelbare scholier van een jaar of veertien die met zijn klas de tentoonstelling bezoekt, dwaalt dan ook enigszins af. Hij vraagt zijn lerares: ‘Ik heb gehoord dat de naam Karel de Korte te maken had met de grootte van zijn geslachtsorgaan. Is dat waar?’
Het Vredesjaar 1609. Het Twaalfjarig Bestand 1609-1621. Tot en met 10 januari. Haags Historisch Museum, Korte Vijverberg 7, Den Haag. Open: di-vr 10-17 uur, za en zo 12-17 uur. Info: 070-36 46 940 of www.haagshistorischmuseum.nl
Dit artikel is exclusief voor abonnees
