Home Talent voor vriendschap

Talent voor vriendschap

  • Gepubliceerd op: 8 november 2018
  • Laatste update 12 apr 2023
  • 4 minuten leestijd
Talent voor vriendschap

Desiderius Erasmus reisde heel Europa door. Hij logeerde bij vermaarde wetenschappers, denkers en uitgevers, met wie hij ook uitvoerig correspondeerde. Petty Bange portretteert de beroemde humanist als man van zijn tijd.

‘Erasmus is een interessante man, maar ook een beetje raadselachtig. Dat zie je aan de portretten van hem, hij heeft een ongrijpbare glimlach.’ Petty Bange, oud-docente middeleeuwse geschiedenis aan de Radboud Universiteit Nijmegen, schreef een uitvoerig geïllustreerd boek over de beroemde humanist. Bekende portetten van Desiderius Erasmus, bijvoorbeeld door Albrecht Dürer en Hans Holbein, zijn erin opgenomen, maar ook afbeeldingen van andere grootheden, zoals Maarten Luther en Thomas More.

Bange wil Erasmus in zijn eigen tijd laten zien. ‘Ik probeer dicht bij hem te komen zonder te veel te interpreteren. Hij was een humanist, maar in een andere betekenis dan er tegenwoordig vaak aan wordt gegeven. Hij was heel gelovig en niet seculier.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Erasmus leefde in een periode die werd gekenmerkt door grote theologische verdeeldheid. In 1517 deed Luther een felle aanval op de katholieke kerk vanwege de handel in aflaten. ‘Erasmus was het met hem eens,’ zegt Bange. ‘Ook hij vond dat het geloof alleen moest draaien om de navolging van Christus. Maar hij was geen fanaticus. Hij leefde volgens de principes ‘consensus’, ‘concordia’ en ‘compromis’. Pas na jaren liet hij zich overhalen een tekst tegen  Luther te  schrijven. Die meende dat de mens was voorbestemd, maar Erasmus betoogde dat de mens een eigen wil had binnen Gods genade. Hij stelde zich gematigd op, omdat hij de kerk bijeen wilde houden. De scheuring raakte hem in zijn ziel. Maar juist zijn gematigde houding kwam hem op aanvallen van beide partijen te staan.’

Erasmus bekendste werk is Lof der zotheid (1511), waarin hij de spot drijft met theologische fijnslijpers. ‘Hij begon er voor de grap aan en de tekst groeide uit tot een boek. Dat wordt nog steeds gelezen en het is nog steeds leuk. Maar eigenlijk kun je het niet goed begrijpen zonder noten. Vooral de laatste hoofdstukken over het geloof zijn voor ons moeilijk invoelbaar, terwijl die voor hem heel belangrijk waren. Hij was een diep gelovig mens en schopt in het boek aan tegen monniken en theologen die zich druk maken over triviale zaken als de lengte van hun pij of het aantal engelen dat op de punt van een naald kan zitten. Ook hierin probeert hij te laten zien dat alles om oprecht geloof draait.’

Erasmus had een enorm talent voor vriendschap. Hij reisde heel Europa door en verbleef bij vermaarde wetenschappers, denkers en uitgevers, met wie hij uitvoerig correspondeerde. Zijn boezemvriend was de Engelse humanist en staatsman Thomas More. ‘Ze scheelden negen jaar en hadden een heel andere achtergrond, maar vanaf het moment dat ze elkaar ontmoetten waren ze vrienden. Ze schreven elkaar over van alles, ook over alledaagse zaken.’

Die gewone kwesties laat Bange eveneens aan bod komen. Zo geeft ze een van Erasmus’ Samenspraken weer waarin hij twee mannen opvoert die spreken over de kwaliteit van herbergen. Ze klagen over stinkende medegasten, ongewassen beddengoed en oneetbare kaas. ‘Ik heb dit soort passages opgenomen om te laten zien hoe het eraan toe ging tijdens de reizen die Erasmus maakte. Zo krijg je echt een beeld van zijn tijd.’

Mirjam Jansen is historicus en journalist

Erasmus. Zijn wereld en zijn werk

Petty Bange

152 p. Walburg Pers

€ 29,95

Bestel in onze webshop

Bannerafbeelding: Erasmus in gesprek met de Antwerpse schilder Quinten Matsijs. Schilderij door Eugène Siberdt uit 1908.

Nieuwste berichten

Beatrice de Graaf portret
Beatrice de Graaf portret
Column

Trump begrijpt niet echt wat oorlog is

Nadat de HSS Iowa duizenden kilometers had gevaren, duizenden tonnen munitie had afgeschoten, en misschien wel nucleaire kernkoppen had meegetorst, mocht het schip in 2012 eindelijk voorgoed aanmeren. Het ligt nu in de haven van Los Angeles, voor iedereen te bezoeken als museum. En dat kan ik u van harte aanraden. Een tochtje door dit...

Lees meer
Studenten demonstreren tegen Trumps aanval op Harvard en andere Amerikaanse universiteiten.
Studenten demonstreren tegen Trumps aanval op Harvard en andere Amerikaanse universiteiten.
Interview

Historici in Amerika voelen angst: ‘Slavernij, gender en klimaat zijn nu verboden woorden’

President Donald Trump richt zijn vizier op universiteiten die hij ‘te woke’ vindt. Wie niet stopt met zijn diversiteitsbeleid, verliest subsidie. Zijn de Verenigde Staten nog wel het beloofde land voor wetenschappers? ‘Ik denk absoluut na over een terugkeer naar Nederland.’ Ze had in april een beurs aan moeten vragen voor haar onderzoek, maar Andrea...

Lees meer
CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud
CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud
Artikel

CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud

Langs mystieke én langs praktische weg onderzocht alchemist Jan Baptista van Helmont de mens en de wereld. Hij droomde van magische zalven en spirituele zaden en liet scheikundigen een belangrijke erfenis na. Maar zijn ideeën brachten hemzelf in grote problemen. Naar verluidt had Jan Baptista van Helmont rare, ketterse dingen beweerd. Dat het zweet van...

Lees meer
Portret Jean-Marc van Tol
Portret Jean-Marc van Tol
Interview

Jean-Marc van Tol: ‘Laat Johan de Witt op zijn sokkel staan’ 

Jean-Marc van Tol laveert al jaren tussen wetenschap en literatuur. Hij werkt aan een romantrilogie over raadpensionaris Johan de Witt. Inmiddels zijn er twee delen verschenen, Musch en Buat. Daarnaast is hij coauteur van een nieuw historisch boek over zijn held: De wereld van De Witt. ‘Historici moeten zich op feiten baseren, maar ook hun...

Lees meer