In februari publiceerden experts van de VN een zeer kritisch rapport over de Belgische omgang met het koloniale verleden. Zij adviseerden de regering dan ook om daarover officiële excuses aan te bieden.
Historicus Frank Gerits (Universiteit Utrecht) doet onderzoek naar propaganda voor Belgisch-Congo in onder andere de Verenigde Staten. Als Vlaming in Nederland kan hij de twee dekolonisatiedebatten goed vergelijken. ‘Lange tijd was de dekolonisatie in België geen issue,’ zegt Gerits. ‘Ook het Zwarte Piet-debat werd lang niet zo heftig gevoerd als in Nederland. Zelfs de publicatie van David van Reybroucks bestseller over Congo in 2010 leidde niet tot een maatschappelijke discussie. Het narratief was altijd dat de kolonisatie van Congo een zaak was van koning Leopold II, die het gebied van 1885 tot 1908 beheerde. Daarna, zo ging het verhaal, namen de kerk en de grote bedrijven het de facto over. De reactie van veel Belgen op het VN-rapport was dan ook niet zozeer vergoelijkend als wel dat de Belgische staat er niets mee te maken had. Dat het een zaak van dáár was. Als historicus kan ik zeggen: dat is niet waar. België, ook de regering en de samenleving, was verbonden met het kolonialisme.’
Politici schuiven de hete aardappel niettemin geheel in lijn met die reactie door naar het koningshuis. N-VA-leider Bart de Wever sprak op tv-zender Eén: ‘Als het over het Belgische koloniale verleden gaat, dan denk ik dat je onvermijdelijk naar de figuur van het staatshoofd, naar Leopold II, zult moeten kijken.’ Volgens Gerits legt de discussie over kolonialisme ook andere Belgische problemen bloot. ‘In Wallonië is kritiek op Congo ook kritiek op de koning, en kritiek op de koning is weer kritiek op België. En daarmee speel je de Vlaamse nationalisten weer in de kaart.’
Gerits beschouwt de recent opgelaaide discussie als waardevol. ‘Als Belgen leren inzien dat het België van vandaag nog steeds diep getekend wordt door de koloniale samenleving, dan kunnen ze ook inzien hoe dat doorwerkt tot op de dag van vandaag.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
