Stukken van het oudste bekende handschrift van het dertiende-eeuwse gedicht Roman de la Rose zijn opgedoken in het archief van het bisdom van Worcester. Het zijn uitgerekend de meest pornografische fragmenten.
De fragmenten staan op stukken perkament die waarschijnlijk zijn hergebruikt als boekbanden voor een andere tekst en zijn daarom niet goed te lezen. Toch zijn er genoeg woorden herkenbaar om zeker te weten dat het om de Roman de la Rose gaat. Zo staat er in rood duidelijk bel acueil (‘hartelijk welkom’) – een allegorische naam van een van de figuren uit het Franse gedicht.
Uit onder meer het handschrift blijkt dat de fragmenten dateren van rond 1280, en daarmee zijn ze ongeveer net zo oud als het gedicht zelf. De Roman de la Rose werd in twee etappes geschreven: eerst dichtte de verder onbekende Guillaume de Lorris 4000 verzen over een droom, waarin een jongeman een vrouw het hof probeert te maken. Een jaar of veertig later voegde dichter Jean de Meung 18.000 regels toe, in een geheel eigen, afwijkende stijl. Naar schatting schreef hij de laatste regels rond 1270-1280.
De in Worcester gevonden fragmenten komen uit het einde van het gedicht, waar de twee hoofdpersonen elkaar ontmoeten: de jongeman en zijn geliefde ‘roos’ – een weinig subtiele verwijzing naar een vagina. In het fragment wordt gerept over de pelgrimsstaf van de man, die ‘stijf en sterk’ is en die hij in de plooien van de roos zal steken. En over twee pilaren waartussen hij neerzijgt, vol verlangen om te ‘aanbidden’.
Deze toespelingen waren te gortig voor de samensteller van een standaardvertaling van de Roman de la Rose, de negentiende-eeuwse mediëvist F.S. Ellis. Hij liet de scabreuze zinnen weg uit de vertaling en nam ze alleen in het Oudfrans op in een bijlage, voor de ware kenner. Mogelijk was er ook in de Middeleeuwen een lezer al geschokt door de regels, en scheurde hij ze uit zijn editie. Dat zou verklaren hoe ze in een boekband terechtkwamen – en daardoor juist voor de toekomst bewaard bleven.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
