Home Stille getuigen

Stille getuigen

  • Gepubliceerd op: 22 september 2004
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Marcel Broersma

De geschiedenis laat haar sporen na. Monumenten, voorwerpen en graven herinneren aan bijna vergeten personen. Hun verhaal wordt hier verteld. Deze keer het standbeeld voor Flaneur, het alter ego van journalist Eduard Elias (1900-1967), aan de Lange Voorhout in Den Haag.


Volgens Eduard Elias gebeurde ‘het Onverwachte’ vaak heel dichtbij. Als columnist boekstaafde hij kleine voorvallen uit het dagelijks leven, waaraan hij een diepere lading gaf. Zijn pen kon ‘elke futiliteit betoveren’; in details die anderen ontgingen, zag hij een stukje. Zelf noemde hij zijn cursiefjes ‘stemmingsstukjes’. Het waren ‘in- en uitvallen, dingen die ik zag of overdacht op mijn wandelingen door de dag, of voor en in mijn geliefde koffyhuizen, wanneer die dag mij gelegenheid schonk tot lafenis en lediggang’

      ‘Zijn vlijt om voor een lanterfant door te gaan,’ schreef Godfried Bomans over Elias, ‘is onuitputtelijk geweest en niemand heeft ooit zoveel discipline opgebracht om de schijn van een tuchteloze te wekken.’ Maar dit was bedrieglijk. Onder pseudoniemen als Hendrik Hagenaar, Praetvaer en Flaneur deed Elias in een groot aantal kranten en tijdschriften verslag van zijn observaties. Die stukjes werden bovendien herdrukt in veel gelezen bundels. Elke dag verliet een aanzwellende woordenstroom zijn pen. Als hij op reis was, kwam hij pas tot rust nadat de redactie per telegram had bevestigd dat zijn kopij in goede orde was ontvangen.

      Mr. Eduard Elias hoorde bij de residentie zoals Simon Carmiggelt bij de hoofdstad hoorde. Hij was op en top heer met ‘een uiterste correctheid in kleding, gedraging, woordkeus, binnentreden, begroeten en afscheid nemen’. Tussen de politici, hoge ambtenaren en renteniers die de Haagse sociëteiten bevolkten, was hij op zijn plaats. Hij schreef over hen, maar observeerde ook vol genegenheid de ‘gewone’ Hagenezen. ‘Soms kunnen onaanzienlijke bloemetjes, geplukt van de berm van de brede weg, nog wel een aardig boeketje maken,’ meende hij.

      Na zijn dood werd Elias ‘de Haagste journalist aller tijden’ genoemd. Dat is opmerkelijk voor iemand die in Amsterdam werd geboren, zijn carrière begon bij de Nieuwe Rotterdamsche Courant en zich pas over de helft van zijn leven in de residentie vestigde. Maar hij was snel uitgegroeid tot een geliefd en gekend Hagenaar. Zijn stadgenoten zagen hem dagelijks flaneren. Hier een babbeltje makend, daar een glaasje drinkend op een terras. Altijd met de pen in de binnenzak.

      Elias was een romanticus en een melancholicus. Zijn cursiefjes waren sterk relativerend en benadrukten de tijdelijkheid van menselijke ambities. ‘Het aardige (of wanhopige) van al die eigentijdse zekerheden,’ schreef hij, ‘is, dat zij – op héél enkele na – op de lange, of niet-zo-lange duur in rook opgaan.’ De waan van de dag was aan deze journalist niet besteed. ‘Ieder tijdperk in de geschiedenis der mensheid heeft de dringende behoefte zichzelf te re-interpreteren, dat wil zeggen: zich te ontdoen van het portret dat het vorige epoche van zichzelf heeft gemaakt.’ Hij zocht hoop en troost in de wetenschap dat veel hetzelfde bleef.            Het ‘Absolute Onverwachte’ overviel Eduard Elias op 14 januari 1967. Vlak nadat zijn trein station Den Haag had verlaten, kreeg hij een hartaanval. Omdat de noodrem niet werkte, kon hij pas in Delft naar een ziekenhuis worden gebracht. Daar bleek hij al te zijn overleden. Een jaar later plaatsten vrienden en bewonderaars een beeld op het Lange Voorhout. Hier had hij vaak op de terrassen gezeten, kijkend naar de voorbijgangers. Beeldhouwer Theo van der Nahmer verbeeldde Elias in zijn alter ego Flaneur. Vriendelijk licht hij zijn hoed voor de veranderende wereld om hem heen. ‘Ik zie rond en glimlach,’ staat op de sokkel.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.