Home Stelling september: ‘De koning(in) moet deel blijven uitmaken van de regering’

Stelling september: ‘De koning(in) moet deel blijven uitmaken van de regering’

  • Gepubliceerd op: 27 september 2011
  • Laatste update 07 apr 2020


Anton van Hooff:

‘Als overtuigd republikein zie ik liever niet dat de monarchie wordt aangepast. Laat het maar goed duidelijk worden hoe onzinnig het is om iemand tot staatshoofd uit te roepen, enkel omdat zijn achternaam Van Oranje-Nassau is. Net als in ieder familiebedrijf duikt er op een gegeven moment een blunderaar op die de dynastie om zeep helpt.
De Republiek der Verenigde Nederlanden vervulde een voortrekkersrol in de wereld. De vroege Franse Verlichtingsdenkers zagen in de Republiek het bewijs dat een staat prima door burgers bestuurd kan worden. En de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring was deels gebaseerd op de Acte van Verlatinghe, de verklaring waarmee de Nederlandse provinciën al in 1581 het erfelijk gezag van Filips II hadden verworpen.
Willem Drees merkte ooit het volgende op: “In mijn jonge jaren was er van Noordzee tot de Stille Oceaan geen andere vorm van staatsinstelling dan de monarchie. Op dit ogenblik begint aan onze grens de republiek, de reeks van republieken, nu van de Nederlandse grens ook weer tot aan de Stille Oceaan.” In Drees’ jeugd waren er van de 23 Europese staten slechts drie een republiek. Toen Drees sprak, waren acht staten nog een monarchie op een aantal van dertig. Zonder treurnis stelde de oude staatsman vast: “De monarchie krijgt zeldzaamheidswaarde.”’

Ruth Oldenziel:

‘Het blijft een interessant historisch gegeven dat in onze contreien de eerste moderne republiek werd gesticht, terwijl wij nu een van de jongste en laatste monarchieën ter wereld zijn. Ook is het bijzonder ironisch is dat de Acte van Verlatinghe, waarmee de Nederlanders het gezag van de koning verwierpen, zich in het Koninklijk Huisarchief bevindt.
De monarch vervult in ons huidige staatsbestel belangrijke rollen. Goed koningschap draagt bij aan de stabiliteit van de natie, door zijn symboolfunctie en de notie van historische continuïteit die het instituut met zich meebrengt. De monarch kan ook een belangrijke rol spelen op handelsmissies; het koningschap heeft daardoor ook een economische functie. Maar dit zijn taken die ook middels een zuiver ceremonieel koningschap vervuld kunnen worden.
Het gaat er niet om de monarchie af te schaffen. Daar is de populariteit van het koningshuis in Nederland te groot voor. De koninklijke familie is tegenwoordig veel minder controversieel dan in de negentiende eeuw. In deze tijden van versnellende globalisering is zij zelfs populairder dan ooit. Bovendien zou de grondwet zeer ingrijpend aangepast moeten worden: tientallen artikelen zouden moeten worden opengebroken, met alle politieke discussies van dien. Om praktische redenen is het daarom verstandiger de taken van de monarch te beperken tot die van louter ceremonieel hoofd van de regering.’

James Kennedy:

‘Het is de gangbare norm voor een constitutionele monarchie dat de koning of koningin aan het hoofd staat van de regering. Eigenlijk vormen alleen Zweden en Japan een uitzondering op deze regel. Het is bovendien belangrijk voor het evenwicht binnen een parlementair stelsel dat er een staatshoofd is dat in beginsel boven alle partijen staat en enkele bescheiden bevoegdheden in reserve houdt om in tijden van crisis of transitie invloed te kunnen uitoefenen.
Natuurlijk kan zo’n rol ook door een president worden vervuld. Het zou in democratische zin logischer zijn als Nederland een republiek naar Duits model werd. Daar heeft de president maar beperkte macht, maar kan hij op bepaalde momenten invloed uitoefenen door bijvoorbeeld een bondskanselier voor te dragen aan het parlement of het parlement te ontbinden als er geen meerderheid meer is.
Maar het koningshuis is in Nederland nu eenmaal erg populair. En ook al is dit koningshuis het volk ooit opgelegd – zoals dat overigens bij alle monarchieën het geval is –, de huidige vorm van onze monarchie is het resultaat van een zekere historische ontwikkeling. Bovendien heeft de koning al veel prerogatieven moeten afstaan ten koste van de politiek. Om een dermate populair en historisch gegrond instituut uit democratische motieven aan de kant te zetten, lijkt mij een brug te ver.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.