Home Spanjegangers net zo ‛eng’ als IS’ers

Spanjegangers net zo ‛eng’ als IS’ers

  • Gepubliceerd op: 17 december 2019
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Geertje Dekkers
  • 2 minuten leestijd
Spanjegangers net zo ‛eng’ als IS’ers

Tachtig jaar voor de huidige onrust over terugkerende IS-strijders was er vergelijkbare weerstand tegen terugkerende Spanjegangers. Zo’n 650 Nederlandse vrijwilligers vochten in de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939) aan de kant van de linkse, democratisch gekozen regering, die werd bedreigd door een ultrarechtse opstand onder leiding van generaal Franco. In 1938 werden ze teruggetrokken uit het conflict. ‘Spanjegangers hadden vaak samen gestreden met geharde stalinisten,’ vertelt historicus Lodewijk Petram. ‘De angst was groot dat ze door die stalinisten waren geïndoctrineerd en in Nederland een gevaar zouden vormen.’ Petram werkt samen met Samuël Kruizinga aan een boek over Spanjestrijders, dat deze zomer zal verschijnen bij uitgeverij Atlas Contact.

Hij ziet duidelijke parallellen met de huidige zorgen over (kinderen van) Syriëgangers. ‘Er werden toen veel dezelfde dingen gezegd als nu, alleen waren Nederlanders toen niet bang voor jihadisme, maar voor invloed van de Sovjet-Unie.’ Een ander verschil is dat Nederland de Spanjegangers volgens internationale afspraken moest terugnemen. ‘De regering-Colijn had er geen zin in, maar was verplicht ze toe te laten. Ze werden hier kil ontvangen. Spanjegangers verloren hun staatsburgerschap; ze werden stateloos. Tegenwoordig kan dat niet meer, maar toen dus wel. Daardoor mochten ze niet stemmen, en bovendien moesten ze zich elke twee weken melden bij de vreemdelingenpolitie. Die liet hen steeds een paar uur wachten – het was pure treiterij.’

In de praktijk leverden de oud-Spanjegangers geen problemen op. ‘We hebben wel aanwijzingen dat een paar van hen overlegden over actie,’ zegt Petram, ‛maar de informatie is erg beperkt en die actie is er niet gekomen.’

Met de inval van de Duitsers in mei 1940 werd alles anders. Dat de Spanjegangers geregistreerd stonden bij de vreemdelingenpolitie werd toen een groot probleem. ‘Zo had de bezetter de gegevens in handen van mensen die tegen de fascisten hadden gevochten en dus ook voor de Duitsers een probleem konden opleveren,’ vertelt Petram. ‘Een groot deel dook onder. En vanwege hun ideeën gingen velen van hen in het verzet.’ Dit leverde de Spanjegangers na de oorlog herwaardering op. ‘Sommigen werden gehernaturaliseerd. Maar wie “te communistisch” was, moest daar tot in de jaren zeventig op wachten.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Scène uit het grote offensief
Scène uit het grote offensief
Recensie

Blunders en rivaliteit kostten mensenlevens in de Slag om de Schelde

Dat Zeeland met de Slag om de Schelde het grootste Nederlandse slagveld werd in de Tweede Wereldoorlog had niet gehoeven. Het was anders gelopen als de Britse legeraanvoerder Bernard Montgomery minder eigengereid was geweest. Zijn rivaliteit met de geallieerde opperbevelhebber Dwight Eisenhower hielp ook niet mee, blijkt uit de documentaire Het grote offensief. De film...

Lees meer
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Recensie

Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD

Eerst waren er excuses van het Amsterdamse gemeentebestuur, pas daarna verscheen het bijbehorende onderzoek van het NIOD. Beide trekken dezelfde conclusie: de gemeente gaf volle medewerking aan het beleid van de Duitse bezetter om Amsterdam judenrein te maken. Maar waar burgemeester Femke Halsema koos voor het perspectief van de slachtoffers, staat het NIOD vooral stil...

Lees meer
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Nieuws

Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 

De beweging van de Jonge Turken, die zich aan het begin van het twintigste eeuw inzette voor de modernisering van het vaderland, liet zich door Franse ideeën inspireren. Dat laat historicus Remzi Çağatay Çakırlar zien in zijn proefschrift, waarop hij onlangs in Leiden promoveerde.  In 1925 gaf de intellectueel en Jonge Turk Abdullah Cevdet een...

Lees meer
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Recensie

Speelfilm Perla: communisten ruïneren jong stel

We mogen denken dat we ons lot in eigen hand hebben, maar de speelfilm Perla dwingt tot bescheidenheid. Daarin ruïneert het communistische regime in Tsjechoslowakije het leven van een jong stel. Het drama opent met de inval in 1968 in Tsjechoslowakije door de legers van het Warschaupact. Daarna schakelt de film over naar 1981 in...

Lees meer