Soapserie schokt Turken

De Turkse soapserie Muhteşem Yüzyıl, over het leven van sultan Süleyman I, die sinds begin dit jaar op de Turkse buis te zien is maakt veel Turken razend. In de soap wordt getoond hoe Süleyman de Geweldige geniet van wijn en haremdames. Voor zowel ultranationalistische als islamitische Turken betekent dit heiligschennis en bezoedeling van de Turkse geschiedenis. Sommigen eisen dat de serie wordt verboden. Mediawaakhond RTUK liet een officiële waarschuwing richting de makers uitgaan.

Twee jaar geleden was er al een rel rond de documentaire Mustafa, waarin journalist Can Dundar een levensecht beeld schetste van Atatürk. Daarmee haalde hij zich de woede van seculiere Turken op de hals. Ook toen riepen ze om het hardst dat de documentaire moest worden verboden.

‘Zowel sultan Süleyman als Atatürk is een onaantastbare nationale mythe,’ zegt professor Umut Özkırımlı van de Bilgi-universiteit, een expert op het gebied van nationalisme. ‘Het feit dat deze helden ook mensen van vlees en bloed waren, is voor veel mensen in onze samenleving onaanvaardbaar.’ Een belangrijke oorzaak hiervan ligt volgens Özkırımlı bij het onderwijs. Turken worden van kinds af aan op school volgestopt met heldhaftige verhalen over het grote Ottomaanse Rijk en de heroïsche daden van Mustafa Kemal. Ruimte voor vragen of kritiek is er niet.

In de jaren dertig liet Atatürk historici uit het hele land een ‘nieuwe Turkse geschiedenis’ opschrijven. Die vertelt hoe de dappere Turken, gedwongen door natuurrampen, Centraal-Azië verlieten en vervolgens op tal van plaatsen als Egypte en Mesopotamië grote beschavingen stichtten. Deze mythe vormt de basis van de geschiedenislessen zoals die tot op de dag van vandaag worden gegeven.
‘Er is in het onderwijs en de maatschappij geen ruimte voor kritiek. Voor veel mensen in dit land betekent een debat meteen ruzie. Maar langzaam begint daar verandering in te komen,’ zegt Özkırımlı. ‘De reacties op deze tv-series en films zijn juist daarom zo fel. Mensen voelen dat dit land begint te veranderen. Tien jaar geleden was het ondenkbaar dat deze producties werden gemaakt. Het debat over de Turkse geschiedenis en identiteit wordt nu wel gevoerd.’