Publiek debat en propaganda in Amsterdam tijdens de Nederlandse Opstand
Femke Deen
280 p. AUP, € 29,95
Femke Deen, die regelmatig aan Historisch Nieuwsblad bijdraagt, promoveerde op dit onderwerp in 2012 aan de Universiteit van Amsterdam. Ze verhaalt over de onmisbare rol van media en communicatie in de Nederlandse Opstand. Op grote schaal zetten de partijen in het conflict verschillende media in om een breed publiek te betrekken bij de gebeurtenissen. Die media waren: petities, afkondigingen, pamfletten, liedjes en propagandabrieven. Het blijkt dat het debat in belangrijke mate werd bepaald door lokale aspecten: lokale angsten en sentimenten werden naar voren geschoven.
Deens boek verschijnt in de reeks ‘Amsterdam Studies in the Dutch Golden Age’, net als Patronage in de provincie. Het Utrechtse netwerk van stadhouder Willem III (236 p., AUP, € 29,95) door Coen Wilders. Hij bestudeert hoe stadhouder Willem III Utrecht onder de duim hield.
Het leven van Michiel de Ruyter
Gerard Brandt
251 p. Rainbow, € 8,00
De film over Michiel de Ruyter is een eclatant succes. Veel van wat we over De Ruyter weten komt uit dit boek van Gerard Brandt (1626-1685), een bekende schrijver en predikant. Hij schreef over Vondel en Hugo de Groot, en kreeg in 1681 van de zoon van De Ruyter opdracht een biografie over diens in 1676 overleden vader te maken. Zijn biografie, 1000 pagina’s dik, is door de maritiem historici Vibeke Roeper en Remmelt Daalder ingekort en hertaald.
Het scenario van de film werd gemaakt door Alex van Galen, eerder betrokken bij Rozengeur & Wodka Lime en Onderweg naar Morgen. Hij werkte het om tot de roman Michiel de Ruyter (267 p. De Arbeiderspers, € 18,95). In het nawoord zegt hij: ‘Met de film en het boek wilden we laten zien dat ons land ook helden kan voortbrengen.’
Daar werd iets gruwelijks verricht. Slavernij in Nederlands-Indië
Reggie Baay
299 p. Athenaeum – Polak & Van Gennep, € 19,99
Reggie Baay bracht eerder het mooie De Njai (2008) uit, over de concubines van Nederlandse mannen in Indië. Nu vertelt hij over de slavernij aldaar. Er waren huisslaven, kindslaven, seksslaven, ambachtsslaven, maar ook slaven op de plantages. Slaven werden vernederd, gefolterd en vermoord. Honderdduizenden personen zijn in de Oost tot slaaf gemaakt. Baay beoogt een correctie aan te brengen op het gangbare beeld dat de slavernij in de Oost (in tegenstelling tot de West) niet zo erg was.
Handboek slavenmanagement (224 p. Athenaeum – Polak & Van Gennep, € 19,99) is een curieus en grappig boek. Het heet geschreven te zijn door Marcus Sidonius Falx, terwijl commentaar wordt geleverd door de Cambridge-docent Jerry Toner. Het is een praktische handleiding voor hoe je op z’n Romeins met je slaven moet omgaan.
Steinz Gids voor de wereldliteratuur
Jet en Pieter Steinz
560 p. Nieuw Amsterdam, € 34,95
Voluit heet dit boek Steinz Gids voor de wereldliteratuur in 416 schrijvers, 104 meesterwerken, 26 one-book wonders, 52 boekwebben, 26 thema’s, 26 quizzen en 52 landkaarten. Voormalig NRC Handelsblad-boekenredacteur Pieter Steinz bundelde hierin en bewerkte en actualiseerde samen met zijn dochter Jet de boeken Lezen &cetera (2003) en Lezen op locatie (2004).
Steinz schreef ook het Boekenweek-essay Waanzin in de wereldliteratuur (64 p. Stichting CPNB, € 2,50), met ook weer mooie lijstjes als ‘psychiatrische gevallen in de Nederlandse literatuur’ (met onder meer Eline Vere en Keefman) en ‘ongevaarlijke gekken’ (met onder meer Candide en Frits van Egters).
Dan ligt er van Steinz ook nog vers in de winkel: Luisteren&cetera. Het web van de popmuziek in de jaren tachtig en negentig (285 p. Atlas Contact, € 19,99), dat hij samenstelde met Bertram Mourits.
De schepping van een aards paradijs. Piet Mondriaan 1919-1933
Léon Hanssen
574 p. Querido, € 39,99
Hanssen kennen we van de tweedelige biografie van Menno ter Braak (Want alle verlies is winst en Sterven als een polemist). De schepping van een aards paradijs is geen ‘hele’ biografie. Hanssen beperkt zich tot de Parijse jaren van Mondriaan, zonder overigens goed uit te leggen waarom. Mondriaan blijkt een vreemde snoeshaan: vrijgezel, wel een liefhebber van jonge meisjes, eenzaam, gek op dansen en jazz, en natuurlijk bezeten van zijn schilderwerk, dat abstract is en gekenmerkt wordt door zwarte verticale en horizontale lijnen en vierkante vlakken in de primaire kleuren of in zwart, wit of grijs.
Tegelijkertijd verscheen: Piet Mondriaan. Leven en werk (392 p. A.W. Bruna, € 49,95), samengesteld door Cees W. de Jong en anderen. In dit boek alle werken van Mondriaan – helaas niet allemaal in kleur –, aangevuld met persoonlijke foto’s en documenten.
De zanger van de wrok. Willem Frederik Hermans. Biografie, deel II (1953-1995)
Willem Otterspeer
1150 p. De Bezige Bij, € 39,90
Net als Mondriaan leefde Hermans jarenlang in Parijs. Hoewel samenwonend met zijn geliefde Emmy was ook hij er doodeenzaam. De Leidse historicus Willem Otterspeer is erin geslaagd vrij snel na de publicatie van zijn eerste deel, dat wisselend werd ontvangen, zijn biografie van Hermans te voltooien. Otterspeer beschrijft omstandig het literaire werk van Hermans en de vetes die hij uitvocht – denk aan de Weinreb-affaire, waarin hij verpletterend gelijk had. Ook komen zijn ruzieachtig vertrek uit Groningen als wetenschapper en de moordaanslag op zijn leven aan de orde. Fraai is het hoofdstuk waarin Otterspeer Hermans vergelijkt met Mulisch. De laatste pakte het allemaal heel wat handiger aan, meent Otterspeer.
Hoe Mulisch aan zijn carrière werkte wordt uitgebreid beschreven in De Mulisch Mythe. Harry Mulisch: schrijver, intellectueel, icoon (478 p. Meulenhoff, € 29,99) door Sander Bax.
Memoires 1983A en 1983B
Willem Oltmans
343 p. en 409 p. Papieren Tijger, € 25,00 (per deel)
We zijn inmiddels aanbeland bij deel 35 en 36 van de memoires van journalist Willem Oltmans. Beide delen spelen in het jaar 1983. Op het gebied van de liefde ziet het er triest uit voor Oltmans. Zijn vriend is weggelopen en Oltmans probeert hem op te sporen. Ook financieel staat hij er beroerd voor; vandaar dat hij zijn best doet om Nederlandse bedrijven (Philips!) te introduceren bij zijn contacten in de Sovjet-Unie, in de hoop een fikse fee op te strijken. Het meest interessant is zijn ontmoeting met Desi Bouterse in Paramaribo. Oltmans ziet in hem de nieuwe Soekarno en stelt voor een boek met hem te maken – waar Bouterse dan wel weer geld voor moet neertellen. Ook opzienbarend: de contacten van Oltmans met de leiding van de Centrumpartij.
De ijsmakers
Ernest van der Kwast
304 p. De Bezige Bij, € 18,90
Van der Kwast brak door met de roman Mama Tandoori. Zijn nieuwe roman gaat over een familie van ijsmakers uit het noorden van Italië. In een tiental dorpjes in een vallei wordt al generaties lang ijs bereid. De families trekken elke lente naar hun ijssalons in onder meer Nederland, zoals de familie Talamani, die in deze roman centraal staat. Giovanni Talamani wil zich via de poëzie onttrekken aan de ijzeren wetten van het familiebedrijf. Dat brengt een hoop problemen en ruzie voort. Zijdelings krijg je een mooi beeld van de curieuze migratiegeschiedenis van de Italiaanse ijsbereiders, ooit al eens fraai opgeschreven door Frank Bovenkerk in Italiaans ijs.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
