Signalementen

Philip baron von Boeselager
Wij wilden Hitler vermoorden
216 p. Balans, € 18,95
Von Boeselager was de laatste overlevende – hij overleed in mei dit jaar op 90-jarige leeftijd – van Operatie Walküre. Dit was de poging in 1944 van een aantal jonge aristocraten in het Duitse leger om Hitler te vermoorden. Von Boeselager had de taak om explosieven te leveren. In dit boek vertelt hij over zijn leven en de mislukte aanslag.

In 1999 publiceerde Guus Meershoek een uitgebreide studie over de Amsterdamse politie tijdens de bezetting. Met Handhaven onder de Nieuwe Orde. De politieke geschiedenis van de Rotterdamse politie tijdens de Tweede Wereldoorlog (816 p. Aprilis, € 39,00) door Frank van Riet hebben we nu ook een goed overzicht van ordehandhavers in de Maasstad tijdens de oorlog. Van Riet, zelf werkzaam bij de Rotterdamse politie, laat zien dat het korps tijdens de bezetting werd omgevormd tot een machtsmiddel van de Duitsers.
De Belgische historicus Lieven Saerens schreef het onthutsende De Jodenjagers van de Vlaamse SS (304 p. Lannoo, € 19,95). Gewone Belgen hielpen enthousiast mee aan de razzia’s op Joden. Na de oorlog werden velen wel berecht, maar na een paar jaar waren ze allemaal weer vrij. Overigens is dit boek een pendant van het even schokkende Kopgeld. Nederlandse premiejagers op zoek naar joden door Ad van Liempt, dat in 2002 verscheen.

Dominiek Dendooven en Piet Chielens
Vijf continenten in Vlaanderen
208 p. Lannoo, € 29,95
Dit fantastisch geïllustreerd boek verscheen naar aanleiding van de tentoonstelling Mens, Cultuur, Oorlog. Multiculturele aspecten van de Eerste Wereldoorlog in het Flanders Fields Museum in Ieper. Tijdens de Eerste Wereldoorlog waren meer dan vijftig culturen in Vlaanderen aanwezig. Doordat de Britten en de Fransen hun koloniale rijken mobiliseerden kwamen de soldaten uit vijf continenten, tot Maori’s en indianen toe. Boek en tentoonstelling passen in de nieuwe trend om ook allochtonen bij de herdenking van de wereldoorlogen te betrekken.
Het bezoeken van de overblijfselen van de Eerste Wereldoorlog is al jarenlang razend populair. Tal van reisgidsen zijn er op de markt. Sam van Cleven voegde er een nieuwe aan toe, simpel getiteld: Reisgids naar de Eerste Wereldoorlog (476 p. Standaard Uitgeverij, € 22,50). Chronologische indeling: Duitse inval, de bezetting, het IJzerfront, de geallieerde frontsector, de bevrijding en haar nasleep.
Uitgeverij De Geus bestaat vijfentwintig jaar en viert dat met de heruitgave van een aantal klassiekers, waaronder de trilogie Weg der geesten (763 p., € 22,50) door Pat Barker. Haar boeken over de Eerste Wereldoorlog maakten in de jaren negentig van de vorige eeuw furore.

Remco Ensel
Alleen tijdens kantooruren. Kleine geschiedenis van het kantoorleven
176 p. Vantilt, € 14,95
Iedereen die op een kantoor werkt zal in dit boek veel herkennen. Ensel, docent cultuurgeschiedenis in Nijmegen, gebruikt literatuur en films om te laten zien dat het arbeidzaam bestaan op kantoor de afgelopen 150 jaar altijd vergezeld werd door fantasieën over uitvluchten en ontsnappingen.

Dietrich Garstka
De zwijgende klas. Oost-Duitse scholieren trotseren de staat
271 p. Mets & Schilt, € 22,00
Scholieren van een eindexamenklas in Storkow, een plaatsje in de DDR, horen op de West-Berlijnse radio dat Sovjettroepen de Hongaarse Opstand hebben neergeslagen. Ze nemen als protest vijf minuten stilte in acht. De autoriteiten grijpen in, maar de leerlingen zwichten niet en weigeren zich te distantiëren van de actie. Als straf wordt de hele klas uitgesloten van het eindexamen. Dietrich Garstka, die het als leerling allemaal meemaakte en kort daarna naar het Westen vluchtte, blikt terug en beschrijft hoe het de leerlingen, leraren en autoriteiten in de DDR is vergaan.

Jacques van Gerwen, Marcel Metze en Hans Renders (redactie)
De ondernemersbiografie. Mythe & werkelijkheid
160 p. Boom, € 19,50
Lange tijd was de ondernemersbiografie in Nederland een verwaarloosd genre. Daar is verandering in gekomen, zie de biografieën over Fokker (Marc Dieriks), Philips (Marcel Metze) en Van Beuningen (Harry van Wijnen). In deze bundel, een product van het Biografie Instituut van Groningen, een tussenbalans. Wat zijn de specifieke kenmerken van een ondernemersbiografie? Waarin verschilt de ondernemersbiografie van de schrijversbiografie? De inleiding is van Hans Renders, hoogleraar geschiedenis en theorie van de biografie, en directeur van het Biografie Instituut.
Sinds 1995 coördineert Antoon de Baets het Network of Concerned Historians. Dit netwerk houdt bij welke historici waar dan ook ter wereld vervolgd worden en roept op tot protestacties. Zeer nuttig werk, waar Historisch Nieuwsblad meermalen over bericht heeft. Veel regeringen misbruiken historici en geschiedschrijving voor eigen doeleinden. In Gebruik & misbruik van de geschiedenis (272 p. Boom, € 24,90) poogt De Baets een algemene theorie op te stellen die dergelijke vormen van ‘onverantwoorde’ geschiedenis door historici definieert, bewijst, verklaart en beoordeelt. Het boek sluit af met een ethische code voor historici. Een tikkeltje hoogdravend allemaal.

Marijke Hilhorst
Hoe schrijf je een familiegeschiedenis?
108 p. Augustus, € 12,50
Familiegeschiedenis trekt steeds meer beoefenaars. Marijke Hilhorst, redacteur bij Elsevier en gespecialiseerd in levens- en familieverhalen, biedt in dit boek veel tips voor mensen die een familiegeschiedenis – meestal natuurlijk over hun eigen familie – willen schrijven. Hoe kom je aan informatie? Hoe voer je een vraaggesprek?
Het Centraal Bureau voor Genealogie bracht twee boeken uit die Marokkanen en Turken op weg moet helpen met hun familiegeschiedenis: Manis…? Voorouders van verre deel 2. Marokko (112 p. € 17,50) en Sen kimsin? Voorouders van verre deel 3. Turkije (140 p. € 17,50).
Twee familiegeschiedenissen: De kinderen van de tuinder (312 p. Artemis & co, € 19,95) door Kristen den Hartog en Tracy Kasaboski. Twee kleindochters ontrafelen de geschiedenis van hun grootouders, een Hollandse familie van tuinders, in de tumultueuze periode vanaf de jaren dertig tot aan hun emigratie naar Canada in de jaren vijftig. Clasina Maria E. De vrouw die weigerde haar hoofd neer te leggen (252 p. www.mijneigenboek.nl, € 16,90) van Clara Wesselius gaat over haar communistische tante die in het crisisjaar 1929 met haar man naar Amerika vertrekt.

Cyrille Offermans
Schipbreuk. Over kennis, cultuur en beschaving
259 p. Cossee, € 22,90
Bundeling van essays van een van de meest interessante essayisten van Nederland. Zoals de titel al aangeeft, maakt Offermans zich ernstig zorgen over de nivellering van kennis en cultuur. Schipbreuk bevat stukken over de zin van eruditie, de Verlichtingsfundamentalisten en de verharde omgang met allochtonen (vooral moslims). Voor historici zijn bovenal belangrijk de essays over nationale identiteit en de Canon.

Jelle Reumer
Opgeraapt, opgevist, uitgehakt. Fossielen vertellen de geschiedenis van Nederland
288 p. Contact, € 24,90
Was Nederland altijd zo’n plat landje? Wanneer lag Winterswijk aan zee? Waarom kon je van Hoek van Holland naar Harwich wandelen? Jelle Reumer, bioloog en paleontoloog, beantwoordt deze vragen aan de hand van fossielen. Lang voordat de eerste mensen zich vestigden in wat we nu ‘Nederland’ noemen heerste hier al een flinke drukte: reuzenhaaien, sabeltandtijgers en neushoorns hebben allemaal hun sporen nagelaten in de Nederlandse bodem.
Meer heel oude geschiedenis in De onzichtbare vrouw. De rol van mannen en vrouwen in de prehistorie (302 p. Artemis & co, € 22,95) door J.M. Adovasio, Olga Soffer en Jake Page. Volgens deze auteurs hebben vrouwen aan de wieg gestaan van vele uitvindingen die essentieel bleken om te overleven. Ook speelden ze een cruciale rol in de ontwikkeling van taal en sociale structuren.

Paul Strathern
Napoleon in Egypte
461 p. Mets & Schilt, € 35,00
Spannend boek over Napoleons veldtocht in Egypte, de eerste invasie in het Midden-Oosten door een modern westers land. In 1798 landden 335 schepen met 40.000 manschappen op de Noord-Afrikaanse kusten. Napoleon had een gevolg bij zich van meer dan honderdvijftig geleerden, die het achterlijke Egypte westerse beschaving bij moesten brengen. Omgekeerd zouden de ontdekkingen van deze geleerden onze kennis over de oorsprong van de westerse beschaving grondig veranderen.