De rand van het Rijk. De Romeinen en de Lage Landen Jona Lendering en Arjen Bosman 303 p. Athenaeum–Polak & Van Gennep, € 34,95
‘Er zijn belangrijkere tijdperken in de geschiedenis van de Lage Landen dan de Oudheid, maar helemaal zonder betekenis is de Romeinse tijd nu ook weer niet,’ zo beginnen Lendering en Bosman dit overzichtswerk, bedoeld voor een breed publiek. Ze gebruiken geschreven bronnen en opgravingsresultaten. Hun boek is erg mooi uitgegeven.
Meer vaderlandse geschiedenis: D.E.H. de Boer en E.H.P. Cordfunke portretteren in Graven van Holland (192 p. Walburg Pers, € 29,95) meer dan 35 middeleeuwse vorsten. Uiteraard ontbreekt Filips de Goede niet, over wie u elders in dit blad uitgebreid kunt lezen.
Michiel Reinders stelt in Gedrukte chaos (333 p. Balans, € 19,95) dat de Nederlandse pamfletcultuur de moord in 1672 op de gebroeders De Witt veroorzaakte.
De Grote Turk. In het voetspoor van Süleyman de Prachtlievende (1494-1566) Henk Boom 343 p. Uitgeverij Athenaeum, € 21,95
Henk Boom is correspondent voor Historisch Nieuwsblad in Spanje. Het vorige nummer bevatte een samenvatting van zijn nieuwe boek. ‘Een barbaar van duistere afkomst,’ oordeelde Erasmus over Süleyman. Absoluut niet, stelt Boom. De kennis over de Osmaanse beschaving was minimaal in Erasmus’ tijd. De cultuur werd genegeerd en het slechte imago was het resultaat van christelijke propaganda. Boom sprak met historici in Boedapest, Wenen, Sarajevo en Instanbul, en bezocht plaatsen waar de Grote Turk een rijke erfenis naliet. Hij beantwoordt vragen als: waarom werden twee van zijn zonen geëxecuteerd? Wat was de rol van zijn vrouw Roxelana? Had Wenen in 1529 veroverd moeten worden? Volgens Boom was het sultanaat van de Prachtlievende de Gouden Eeuw van de Turkse geschiedenis.
Spiegelreflex. Culturele sporen van de koloniale ervaring Susan Legêne 294 p. Bert Bakker, € 29,95
Legêne, tegenwoordig hoogleraar politieke geschiedenis aan de Vrije Universiteit, was daarvoor jarenlang hoofd Museale Zaken van het Tropenmuseum in Amsterdam. Haar onderzoek uit deze periode heeft ze gebundeld in Spiegelreflex. Ze bekijkt de koloniale ervaring in Nederland aan de hand van alledaagse en bijzondere voorwerpen, foto’s en textiel, beeldende kunst en monumenten. Zoals de Gouden Koets die Wilhelmina in 1898 kreeg van de Amsterdamse bevolking bij haar troonsbestijging. De koets stamt uit de beginjaren van de ethische politiek en dit is terug te zien op een van de zijpanelen, waar de koningin troont als vorstin van de Oost en de West. Een foto uit 1893 van marktvrouwen tijdens een parade in Paramaribo vormt de start van een verhaal over de geschiedenis van de hindoestaanse migratie naar Suriname.
De natonaalsocialistische volkenmoord op Sinti en Roma Romani Rose 323 p. Stichting Rechtsherstel Sinti en Roma, € 29,50
Dit boek is hoogst actueel door het scherp veroordeelde optreden van president Sarkozy om Roma Frankrijk uit te zetten. Het is de catalogus van de permanente expositie in Block 13 van het staatsmuseum Auschwitz-Birkenau, die is gewijd aan de brute moord op Sinti en Roma. De parallel met de massale moord op de Joden is groot. De Sinti en Roma werden eerst in Duitsland vervolgd en geïnterneerd; daarna volgden de Sinti en Roma in de door Duitsland bezette gebieden, met als dieptepunt de vergassing in Auschwitz-Birkenau. Tegelijk met deze catalogus verscheen Zicht op het verleden. Vervolging en deportatie van de Sinti en Roma in Nederland (47 p. Stichting Rechtsherstel Sinti en Roma, € 15,95) door Carry van Lakerveld. Dit boek bevat ook een geschiedenis van de Stichting Rechtsherstel Sinti en Roma, waarvan de werkzaamheden sinds 2010 zijn overgenomen door het Nederlands Instituut Sinti en Roma.
Het spoor terug. J.B. Charles/W.H. Nagel 1910-1983 Kees Schuyt 640 p. Balans, € 24,95
De socioloog Kees Schuyt is onder geschiedenisliefhebbers bekend door zijn alom geprezen boek 1950. Welvaart in zwart-wit over Nederland in de jaren vijftig. De biografie van verzetsman, literator, dichter en criminoloog W.H. Nagel is ook een boeiende cultuurgeschiedenis van Nederland vanaf de Tweede Wereldoorlog tot en met de jaren zeventig. Het spoor terug verwijst naar het gelijknamige beroemde boek van Nagel, gepubliceerd onder het pseudoniem J.B. Charles, waarin hij zich rekenschap gaf van vijf jaar bezetting en verzet, en op zoek ging naar de oorsprong van fascisme en nationaal-socialisme.
De bekende Israëlische new historian Tom Segev haalde het nieuws met De nazi-jager. Het leven van Simon Wiesenthal, 1908-2005 (448 p. Balans, € 29,95). Hij onthulde dat Wiesenthal voor zijn jacht op de nazi’s werd betaald door de Mossad.
Voorwaarts en vergeten. De overgang van fascisme naar communisme in Oost-Europa, 1944-1948 Liesbeth van de Grift 219 p. Ambo, € 22,95
De auteur promoveerde vorig jaar met een Engelstalige versie van dit boek aan de Universiteit Utrecht. Ze laat zien dat Duitse en Roemeense communisten politieke betrouwbaarheid van groot belang achtten, maar dat ze ook inzagen dat de inzet van voormalige fascisten en personeelsleden onmisbaar was om de communistische machtsovername veilig te stellen. De personele breuk na 1945 was dan ook lang niet zo omvangrijk als vaak gedacht wordt.
De Roemeense schrijfster Hertha Müller kreeg vorig jaar de Nobelprijs voor literatuur. In de essaybundel De koning buigt, de koning moordt (190 p. De Geus, € 19,90) schrijft ze over haar kindertijd in een Duitstalig boerendorp in Roemenië en haar ervaringen onder de dictatuur van Ceaucescu. Taal is voor haar een instrument om te overleven in totalitaire omstandigheden.
Onder ingenieurs. Biografie & techniek Hans Renders (red.) 184 p. Boom, € 19,90
Deze bundel werd samengesteld door het zeer actieve Biografie Instituut in Groningen onder leiding van Hans Renders. Kunstenaars, schrijvers en politici worden in Nederland vaak vereerd met een biografie. Er zijn echter maar weinig voorbeelden te noemen van tot held of coryfee verheven technici. Hoe komt dat? En: welke technici zouden daarvoor in aanmerking komen? Bijdragen van Auke van der Woud over voedsel en de transformatie van het landschap, en van Willem van der Ham over Nederlandse waterhelden als Stevin, Lely en Blanken.
Journalisten zijn niet onderbedeeld met biografieën. De psycholoog Edwin Oden schreef De man van 8 miljoen. Vriend en vijand over het fantastische leven van Willem Oltmans (1925-2004) (296 p. Balans, € 19,95). U kunt beter het mooie portret van Oltmans lezen in het Geert Mak-nummer van Historisch Nieuwsblad (2010/6) dan dit totaal mislukte boek.
Ik zal hier zijn bij zonneschijn en schaduw Christian Kraft 136 p. De Arbeiderspers, € 17,50
Prachtige literaire if-history van de Zwitserse schrijver Kraft. Lenin vertrekt in de Eerste Wereldoorlog niet naar Rusland, maar slaagt erin van Zwitserland een Sovjetrepubliek te maken. Die raakt in conflict met het fascistische Duitsland en Engeland (!). De Verenigde Staten houden zich buiten deze al bijna honderd jaar durende oorlog.
De Nederlandse schrijver Gustaaf Peek verhaalt in de roman Ik was Amerika (286 p. Querido, € 17,95) over Dirk, een Nederlander vechtend voor de nazi’s in Afrika. Hij wordt gevangengenomen door de geallieerden en overgebracht naar een van de vele kampen in de Verenigde Staten. Daar moet hij samenwerken met zwarte arbeiders op de katoenvelden.
