De lange twintigste eeuw. Van 1870 tot heden
Pieter Caljé en Jaap den Hollander
732 p. Spectrum, € 29,99
Dit is de elfde, geheel herziene druk van een boek dat oorspronkelijk verscheen onder de titel De nieuwste geschiedenis. Het is een handboek over de veranderende positie van Europa in de wereld. Het begint bij de Frans-Duitse oorlog van 1870 en eindigt in het heden. Volgens de auteurs is het einde van de Koude Oorlog geen fundamenteel omslagpunt. De val van het communisme betekende niet het einde van de ideologie, want het neoliberalisme zette daarna de traditie van het ideologisch utopisme voort.
Nog een handboek: De wereld en Nederland. Een sociale en economische geschiedenis van de laatste duizend jaar (372 p. Boom, € 45,00) onder redactie van Karel Davids en Marjolein ’t Hart. Hoe zijn grote veranderingen als staatsvorming, verstedelijking, secularisering en globalisering verlopen?
Een ketterse arts voor de heksen. Jan Wier 1515-1588
Vera Hoorens
634 p. Bert Bakker, € 49,95
Vera Hoorens is momenteel hoogleraar sociale psychologie aan de Katholieke Universiteit Leuven. Ze promoveerde met dit boek in Groningen bij het Biografie Instituut van Hans Renders. De arts Jan Wier was een tegenstander van de heksenvervolging en een pleitbezorger van de rechten van gevangenen. Hoorens weet als eerste duidelijkheid te verschaffen over het persoonlijk leven van deze merkwaardige zestiende-eeuwer.
Ook Jan de Lang promoveerde bij Hans Renders met zijn biografie Dienaar van koloniaal Nederland. Frederik Christiaan Hendrik Hirschmann 1870-1935 (478 p. Bert Bakker, € 24,95). Hirschmann was officier bij het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL), vocht in Atjeh, was oorlogscorrespondent en was een tijdlang in Suriname gestationeerd, waar hij het leger moest omvormen naar Indisch model. Met deze biografie probeert De Lang licht te werpen op de officieren van het KNIL: wie waren ze, hoe leefden ze?
De weg uit het getto. Drie eeuwen emancipatie van de Joden in Europa
Michael Goldfarb
416 p. Meulenhoff, € 29,95
Michael Goldfarb is een Engels journalist wiens familie in de negentiende eeuw vanuit Odessa naar Amerika vluchtte. Bijna vijfhonderd jaar lang werden de Joden in Europa weggestopt in getto’s of in dorpjes op het platteland. Met de Franse Revolutie brak het tijdperk van hun emancipatie aan. Vanaf dat moment groeide de invloed van de Joden enorm. Goldfarb onderzoekt waarom deze gigantische explosie van Joods succes plaatshad. En waarom vooral op cultureel en intellectueel gebied. Ook wil hij weten: welke tol moesten de Joodse gemeenschap en de Europese samenleving betalen voor dit integratieproces? Goldfarb laat zien dat de Holocaust de herinnering aan een grote groep fascinerende personen heeft weggevaagd die niet zo beroemd werden als Marx, Freud en Einstein, maar wier werk en leven in hun tijd van belang waren.
Sophie in Weimar. Een prinses van Oranje in Duitsland
Thera Coppens
703 p. Meulenhoff, € 29,95
Thera Coppens schreef eerder een biografie van Hortense, de vrouw van de eerste koning van Holland, Lodewijk Napoleon. Nu heeft ze zich gestort op Sophie van Saksen Weimar Eisenach, de dochter van koning Willem II. Het heeft opnieuw een vuistdik boek opgeleverd. Op achttienjarige leeftijd wordt Sophie uitgehuwelijkt aan erfgroothertog Carl Alexander. In Weimar ontplooit ze haar talenten: ze ontvangt Franz Liszt en Hans Christian Andersen aan haar hof en verricht veel werk op sociaal gebied. Bovendien moet ze haar familie in Den Haag steunen, want de Oranje-dynastie wankelt door het wangedrag van koning Willem III. Haar eigen huwelijk is weinig gelukkig en ook met de huwelijken van haar kinderen zit het niet mee. Aan het einde van haar leven ontfermt Sophie zich over de erfenis van Goethe. Met het door haar in Weimar gebouwde Goethe-Schiller-archief verwerft ze wereldfaam.
Ziek of zwak. Geschiedenis van de verslavingszorg in Nederland
Gemma Blok
292 p. Nieuwezijds, € 24,95
Eind negentiende eeuw ontstond de Nederlandse verslavingszorg vanuit de opvatting dat een verslaafde niet zwak was, maar ziek. Lange tijd was de benadering van ‘dronkenlappen’ gekenmerkt door een mengeling van criminalisering en moralisering. Nu kwam er een derde benadering bij: de medicalisering van de onmatige drinker. Gemma Blok, die eerder Baas in eigen brein schreef, een mooi boek over de antipsychiatrie in Nederland, verdiept zich in Ziek of zwak in de verslavingszorg rond drank en na 1970 ook drugs in Nederland. Wie namen de initiatieven en waarom? Hoe probeerde men cliënten te genezen en hoe laveerde men hierbij tussen therapeutisch optimisme en pessimisme? Centraal in het boek staat de Amsterdamse Jellinek, waarvan Blok de medische dossiers uit de periode 1951-1990 mocht inzien. Het stelt haar in staat impressies van de werkvloer van de verslavingszorg te geven.
Ascona. Bezield paradijs
Enno van der Eerden
376 p. Bas Lubberhuizen, € 29,50
Wie nog niet op vakantie is geweest en inspiratie zoekt voor een bestemming moet dit boek van Enno van der Eerden lezen. Het is deel 16 in de literaire stedenreeks Het Oog in ’t Zeil en gaat over Ascona, een Zwitsers plaatsje vlak bij Locarno aan het Lago Maggiore. Tussen 1900 en 1920 was er een bekende idealistische leefgemeenschap gevestigd, de Monte Verità. Daarna ontwikkelde Ascona zich tot een geliefd kunstenaarsdorp en in de jaren dertig werd het een toevluchtsoord voor Duitse emigranten die het naziregime ontvlucht waren. Elke periode beschrijft Van der Eerden uitgebreid. Het meest spannend is de Monte Verità-kolonie. ‘Hier werd volop geëxperimenteerd met vegetarische diëten, natuurgeneeswijzen, naturisme, vrije liefde, open huwelijken, emancipatie van de vrouw en vrije expressie in opvoeding en kunstzinnige educatie.’ Bekende bezoekers waren de schrijver Herman Hesse en de socioloog Max Weber, die onder de indruk raakte van de toverachtige ambiance, maar niet uit de voeten kon met de vrijgevochten vrouwen die hem omringden.
Dienstausweis 1393. Demjanjuk en het laatste grote naziproces
Wim Boevink
272 p. Verbum, € 17,95
Het proces tegen oorlogsmisdadiger Ivan Demjanjuk in München trok in Nederland veel belangstelling. Demjanjuk stond immers terecht voor medeplichtigheid aan de moord op 28.000 hoofdzakelijk Nederlandse Joden, aangevoerd vanuit Westerbork. Medeaanklager Jules Schelvis schreef erover op de website van Historisch Nieuwsblad, Max Pam berichtte in de Volkskrant en Wim Boevik deed verslag in Trouw. De laatste bundelde zijn stukken. Volgens Boevink had het proces gebreken: ‘Wij toehoorders werden slecht door dit hof bediend, alsof het liever achter gesloten deuren zitting had gehouden.’
Rob Fransman, wiens ouders in Sobibor werden vergast, hield voor de Wereldomroep een weblog bij over het proces. Net als Schelvis was Fransman medeaanklager. Ook Fransmans stukken zijn gebundeld door uitgeverij Verbum onder de titel Het Demjanjuk-proces (189 p. € 17,95). Bij het boek is een dvd gevoegd met een documentaire over Fransman in Sobibor.
The Nixon and Ford Blues
Guido van Rijn
301 p. Agram Blues Books, € 30,00
Dit boek heeft een lange ondertitel: African-American Blues and Gospel Songs on Vietnam, Watergate, Civil Rights and Inflation 1969-1976. Guido van Rijn is een blueshistoricus en hij is bezig met een fantastisch project. Hoe reageren blueszangers op het optreden van Amerikaanse presidenten? Het begon met een proefschrift dat hij verdedigde in Leiden: Roosevelt’s Blues: African-American Blues and Gospel Songs on FDR (1997). Daarna volgden Truman en Eisenhower, Kennedy en Johnson. Nu zijn dus Nixon en Ford aan de beurt. Bij het boek horen twee cd’s met de besproken bluesmuziek. Te horen zijn: Lightning Hopkins met ‘Please Settle in Vietnam’, Howlin’ Wolf met ‘Watergate Blues’, Bob Starr met ‘This Energy Crisis is Killing Me’ en Mack Simmons met ‘Inflation Blues’.
