SIGNALEMENTEN

De gecensureerde oorlog. Militairen versus media in Nederlands-Indië
Louis Zweers
400 p. Walburg Pers, Є 49,50

Mooie handelseditie van de dissertatie die fotohistoricus Zweers onlangs aan de Erasmusuniversiteit Rotterdam verdedigde. Dit boek zou weleens het ‘definitieve’ boek kunnen zijn over de manier waarop de Nederlandse militaire staf de koloniale oorlog tussen 1945 en 1949 publicitair naar haar hand probeerde te zetten. Foto’s van gewonde militairen werden niet vrijgegeven, die zouden slecht zijn voor het moreel in ‘thuisland’ Nederland. Standrechtelijke executies bleven uiteraard eveneens buiten beeld.

Stond Nederland al betrekkelijk machteloos tegenover de dekolonisatie van Indonesië, ‘we’ waren niet minder machteloos in Albanië. Aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog stuurde Nederland een vredesmissie naar het zojuist onafhankelijk geworden Balkanland. Op basis van grondig archiefonderzoek concludeert Edwin Ruis in Vechtmissie. Nederlandse militairen in Albanië (252 p. Just Publishers, Є 24,95) dat de idealistische militairen op veel weerstand stuitten van nationalistische Grieken en fundamentalistische moslims.


1969. Opstand in het zuiden.
Frans Godfroy, Paul Kuypers en Rob Vermijs
560 p. IJzer, Є 29,95

Als het over het studentenprotest in de jaren zestig gaat praat iedereen over de Maagdenhuisbezetting aan de Universiteit van Amsterdam. Vergeten wordt dat de revolte begon aan de Katholieke Hogeschool Tilburg, in 1969 voor de gelegenheid ‘Karl Marx Universiteit’ gedoopt. In dit boek wordt uitvoerig teruggeblikt op dat studentenprotest. Al te uitvoerig. Het boek is veel te dik en wordt bovendien ontsierd door onnodig jargon en overbodige ‘wetenschappelijke’ dikdoenerij over ‘topologieën’, ‘scheppende en ontvangende subjecten’ en ‘culturele diversificatie’.

Hoe het wel moet laat Peter Bak zien in Gedonder in de sociale. Vijftig jaar sociaal-culturele wetenschappen aan de Vrije Universiteit 1963-2013 (396 p. Meinema, Є 27,50) Zonder jargon verhaalt hij over een halve eeuw sociale wetenschappen aan de VU, die in de jaren zeventig een ‘rode’ Pim Fortuyn als student sociologie in de gelederen telde. Het eens gereformeerde bastion veranderde tijdelijk in een marxistisch bolwerk.


Voordat de voegen kraakten. Student in de jaren vijftig
H.W. von der Dunk
259 p. Prometheus/Bert Bakker, Є 24,95

Tweede deel van de herinneringen van de emeritus-hoogleraar contemporaine- en cultuurgeschiedenis, die eerder al zijn jeugd te boek stelde. Dit deel beschrijft zijn jaren als student geschiedenis in Utrecht. Von der Dunk schrijft weer lange en barokke zinnen, maar zijn portretten van historici als Pieter Geyl en diens opvolger J.C. Boogman mogen er zijn. Over Geyl: ‘Geyls ijdelheid was spreekwoordelijk, maar heeft mij eerder geamuseerd omdat hij haar in geen enkel opzicht zoals anderen trachtte te verstoppen en ze hem zelf ook amuseerde’. Over Boogman: ‘Boogman werkte langzaam, grondig, gaf niet snel iets uit handen. Maar hij was een merkwaardig dominerende persoonlijkheid zodra hij in de kamer was’. Hoewel Von der Dunk bekend staat als leerling van Geyl blijkt uit deze herinneringen dat Boogman zijn eigenlijke leermeester was. De in Duitsland geboren Von der Dunk verhaalt ook amusant over zijn verblijf in het stijve en hiërarchische Mainz.


Snelweg naar Rome
Janna Coonmans, Thomas Smits en Jan Julia Zurné
191 p. Prometheus/Bert Bakker, Є 20,00

Deze bundel bevat een reeks uiteenlopende artikelen van een stel jonge honden, opgeleid aan de Universiteit van Amsterdam, die zich verzetten tegen het misbruik van historici door politici die hen willen inzetten om de ‘Nederlandse identiteit’ vorm te geven. Geschiedschrijving moet wel iets te zeggen hebben voor deze tijd maar mag geen speeltje worden voor beleidsmakers, aldus de jonge honden. Hun opstellen laten zien dat ze iets in hun mars hebben.

Dat hebben ook de Maastrichtse historici die in de bundel Geschiedenis is overal (320 p. Wereldbibliotheek, Є 19,90) over uiteenlopende onderwerpen als verzetsstrijdster Hannie Schaft en de zeventiende-eeuwse geneeskundige Herman Boerhaave schrijven. Maar de aardige opstellen worden door niets anders verbonden dan door de notie dat geschiedenis ‘overal’ is, en dat is te mager voor een bundel.


Europa Jaarboek 2014. Verborgen krachten van een continent
Karsten Pos (red.)
296 p. Twin Media BV, Є 24,95

Het is geen nieuws dat de Europese Unie in Nederland met scepsis wordt bekeken: teveel bureaucratie, te coulant tegenover immigranten en te dwingend tegenover de afzonderlijke lidstaten. Dit jaarboek wil daarin verandering brengen. Maar of dat zal lukken? Het zijn vooral erkende en ‘well to do’ Europenanen die hier aan het woord komen: Geert Mak, Luuk van Middelaar, Thomas von der Dunk en de zussen Stine en Lotte Jensen. Wat ze betogen is niet onverstandig, maar of het jaarboek de critici zal overtuigen is maar zeer de vraag.

Europa neemt ook een prominente plaats in Grenzen in beweging. De wereld van 1945 tot heden (474 p. Spectrum, Є 39,99), een handboek door historici die zijn verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen. Het boek is geschikt voor studenten en voor mensen die een betrekkelijk beknopt overzicht zoeken van de eigentijdse geschiedenis.


Hofpredikers in de negentiende eeuw. Een carrière bij de koning
Janneke de Jong-Slagman
350 p. Verloren, Є 29,00

Mateloos interessant proefschrift over de predikanten achter het inmiddels veelbesproken trio koningen uit de negentiende eeuw. Onder koning Willem I fungeerden predikanten als verlengstuk van de koninklijke macht. Toch had vooral hofpredikant Isaäc Johannes Dermout enige invloed op de autoritaire vorst en kon hij hem ‘kalm’ toespreken. Willem II had weinig oog voor de hofpredikers. Pas bij Willem III werden de predikanten echte hofpredikers die vrome traktaten afleverden.

In Land van verhalen. Een raamvertelling (176 p. Balans, Є 19, 95) schrijft Jan Blokker (na het overlijden van zijn befaamde vader niet langer getooid met het toevoegsel ‘junior’) op een originele manier over de Nederlandse geschiedenis vanaf de Middeleeuwen. Blokker neemt de lezer bij de hand en schrijft vanuit de ‘ik-figuur’ op basis van bronnen uit het Nationaal Archief, waardoor zijn geschiedschrijving iets van een roman krijgt. Voor de liefhebber.


Villa Air-Bel
Rosemary Sullivan
508 p. De Geus, Є 25,00

Prachtig boek over Franse intellectuelen en kunstenaars aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog. Velen van hen kwamen na de Duitse inval terecht in kasteel Villa Air-Bel, gelegen nabij Marseille. Een groep jonge idealisten verbergt onder meer de schilders Marc Chagall en Marcel Duchamps. Maar ook antropoloog Claude Lévi-Strauss wordt door hen gered. De antifascistische kunstenaars hadden in de jaren dertig zelf dikwijls ook een blinde vlek: ze dachten naïef over het Sovjetcommunisme onder Stalin. De Belgische Rus Victor Serge, die maanden gevangen zat in Stalins goelag en uiteindelijk naar Frankrijk mocht vertrekken, waarschuwde schrijver André Gide geen propagandabezoek aan Stalin te brengen. Gide ging toch, maar tot genoegen van Serge vielen hem de schellen van de ogen.