De positie van Sebastian Haffner als historicus was altijd omstreden. Het symposium De journalist als historicus, dat 9 november jongstleden ter ere van de Duitse schrijver werd gehouden, bracht daar geen verandering in.
door Dieuwke Teertstra
‘Die Thesen sollen Leute zum denken ansetzen, nicht zum wissen.’ Zo omschreef Oliver Pretzel, de zoon van Haffner, de waarde van het werk van zijn vader. Pretzel ontving tijdens het symposium in de Duif in Amsterdam het eerste exemplaar van het boek Kanttekeningen van een rationele profeet, een bundeling van stukken van de hand van Haffner, waarmee uitgeverij Mets & Schilt haar verzameld werk van de schrijver completeerde.
Haffner, wiens echte naam Raimond Pretzel was, emigreerde eind jaren dertig naar Engeland. In 1954 keerde hij terug naar Duitsland. Hij werkte als journalist en publiceerde over de Duitse geschiedenis. In korte lezingen werden verschillende aspecten van zijn leven en werk belicht door Jan Blokker, Frits Boterman en Hubert Smeets. Daarin stond het thema dat de organisatoren het symposium hadden meegegeven, ‘De journalist als historicus’, centraal. Want hoewel zowel journalisten als historici graag op Haffner zouden willen lijken, aldus Blokker, is het vrijwel onmogelijk om hem bij een van deze groepen in te delen.
Haffner, volgens Smeets ‘een messcherpe analist van het verleden, maar een drieste voorspeller van de toekomst’, was als historicus in staat de geschiedenis in overzichtelijke partjes aan zijn lezers te presenteren, maar liet zich door de journalist in hem meeslepen door zijn eigen tijd. Haffners beschrijving van de Duitse geschiedenis is nooit zonder persoonlijk element, en Haffners alom geroemde schrijfstijl kan volgens Boterman niet verbloemen dat zijn werk fundamentele verklaringen voor gebeurtenissen in het Derde Rijk mist. Wel was Haffner in staat clichés onderuit te kegelen en vragen te stellen waar anderen zich in zijn tijd niet aan waagden.
Het is uiteindelijk niet verwonderlijk dat veel historici hem nooit her- of erkend hebben als collega. Haffner zelf zou van deze conclusie niet hebben opgekeken, zo liet zijn zoon in de slotrede merken. Volgens hem heeft zijn vader nooit een historisch werk geschreven, maar wilde hij met zijn artikelen juist provoceren en discussie losmaken. In die opzet blijkt Haffner, anno 2007, nog steeds geslaagd.
Het tiendelige Verzameld Werk van Sebastian Haffner, uitgegeven door Mets & Schilt, is tot en met 22 maart 2008 te verkrijgen voor € 199,00 in plaats van € 232,50.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
