Home Schrijfster Luise Rinser was geen verzetsheld

Schrijfster Luise Rinser was geen verzetsheld

  • Gepubliceerd op: 21 februari 2011
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Antoine Verbij
  • 2 minuten leestijd

De laatste jaren is het oorlogsverleden van Duitse ‘morele autoriteiten’ als Günter Grass, Walter Jens en Erwin Strittmatter gecorrigeerd. Nu is dat van Luise Rinser aan de beurt, de grande dame van de Duitse naoorlogse literatuur, die zichzelf ‘antifascistisch’, ‘links-katholiek’, ‘feministisch’ en ‘socialistisch’ noemde.

In april zou de in 2002 gestorven schrijfster honderd jaar zijn geworden. Dan verschijnt een biografie, geschreven door een intieme vriend en geautoriseerd door haar zoon. Los daarvan deed schrijver Michael Kleeberg, ook enige tijd bevriend met Rinser, eigen onderzoek en publiceerde zijn verrassende bevindingen onlangs in Der Spiegel.

Rinser was tijdens de oorlog niet de antifascist voor wie ze zich in haar autobiografische geschriften uitgaf. Anders dan ze beweerde, heeft ze niet geweigerd lid te worden van de Reichsschrifttumskammer, had ze geen publicatieverbod, was er geen aanklacht tegen haar wegens hoogverraad en is ze niet aan een terdoodveroordeling ontsnapt.

Wel zat ze eind 1944 in de gevangenis, nadat een vriendin aan de Gestapo had verraden dat ze niet geloofde dat Hitler de oorlog kon winnen. Tijdens haar voorlopige hechtenis, die korter duurde dan ze later zei, was een aanklacht tegen haar in de maak wegens ‘ondermijning van de weerbaarheid’. Haar Dagboek uit de gevangenis is na de oorlog beroemd geworden.

Kleeberg ontdekte dat Rinser wel van de Reichsschrifttumskammer gebruikmaakte, maar geen lid mocht worden omdat ze nog te onbeduidend was. Verder loog ze dat haar man, die sneuvelde aan het oostfront, een antinazi was. Ook werd ze niet zijn weduwe, want toen hij stierf was het echtpaar al gescheiden.

Rinser was, concludeert Kleeberg, een meeloper zoals velen. In dat beeld past het al in de jaren tachtig opgedoken lofdicht op de ‘Führer’ (‘Wij jonge Duitsers, wij waken, zegevieren of sterven, want wij zijn trouw!’). Na aanvankelijke ontkenning gaf Rinser toe het voor een onserieuze prijsvraag te hebben geschreven.

Ook Rinsers naoorlogse levensloop vertoonde morele ongerijmdheden. Die kwamen voort uit haar enthousiasme voor grootse en meeslepende projecten. Tot haar intieme vrienden rekende ze niet alleen de Dalai Lama en Willy Brandt, maar ook de reactionaire katholieke theoloog Karl Rainer en de Noord-Koreaanse dictator Kim Il Sung.

Rinsers officiële biograaf heeft inmiddels Kleebergs bevindingen bevestigd. De gecorrigeerde biografie van Luise Risner leert ons ‘de grijstonen van het leven waar te nemen’, concludeert Kleeberg.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer