De vraag of maarschalk Michail Koetoezov nu wel of niet een ooglap droeg houdt de gemoederen bezig in Rusland. Het jaar 2012 staat in het teken van de 200ste herdenking van wat in de Russische geschiedenis de Vaderlandse Oorlog heet: de epische strijd tegen de legers van Napoleon.
Na de Slag bij Borodino wist de Franse keizer tot het Moskouse Kremlin door te dringen. Maar hij trof een lege en door de Russen zelf platgebrande stad aan. Er volgde een chaotische aftocht met de Russische winter en de legers van tsaar Alexander I op de hielen. Koetoezov was de architect van het Russische succes en daarom is de manier waarop hij wordt vereeuwigd geen triviale zaak.
Tot tweemaal toe raakte de maarschalk levensgevaarlijk gewond aan zijn hoofd. De kogels tastten zijn gezichtsvermogen aan en dat is de kennelijke reden dat hij steevast wordt afgebeeld met een lap voor zijn rechteroog. Dat heeft de woede gewekt van een commissie die de feestelijkheden voor de herdenking voorbereidt, want Koetoezov ziet er door die lap meer uit als een piraat dan als de koene redder des vaderlands.
Volgens de critici is het allemaal begonnen met een film over Koetoezov in de jaren veertig. Sindsdien keert de lap terug op tekeningen en schilderijen, in schoolboeken en films, en zelfs op bustes. Dit jaar zullen er beslist nieuwe bij komen en daarom wordt kunstenaars met klem verzocht de lap achterwege te laten. Temeer daar er geen bewijs is dat Koetoezov de lap ooit heeft gedragen. Die zou voor die tijd zelfs hoogst ongebruikelijk zijn geweest, zeggen de critici. Bovendien ontbreekt hij op de afbeeldingen die tijdens zijn leven zijn gemaakt.
Het uiterlijk van Koetoezov is lang niet het enige wat de organisatoren van de feestelijkheden hoofdbrekens bezorgt. Kosten noch moeiten worden gespaard om de overwinning op Napoleon in stijl te vieren. De overheid heeft meer dan 50 miljoen euro vrijgemaakt voor een pompeuze viering met historische spelen, tentoonstellingen, jubileumboeken, de restauratie van historische monumenten en de onthulling van talrijke nieuwe plaquettes en bustes.
Ook moet er een meerdelig boekwerk verschijnen met daarin de namen van alle Russische gesneuvelden. Een heidens karwei, omdat veel van die namen nooit zullen worden achterhaald. De Slag bij Borodino was een onbeschrijflijk bloedbad, waarbij meer dan 80.000 soldaten sneuvelden. Er was onvoldoende mankracht om alle lichamen te begraven of te verbranden, laat staan te identificeren. Wolven en andere roofdieren deden zich te goed aan de lijken. Duizenden verdwenen in anonieme massagraven waarin zowel Fransen als Russen werden gedumpt.
In Moskou is een inventarisatie gemaakt van graven van Russische militairen die in 1812 zijn gesneuveld. Er zijn er 81 gevonden. Een voorstel om de stoffelijke resten van ten minste één van hen te herbegraven in een nieuw Graf voor de Onbekende Soldaat van de Vaderlandse Oorlog is door het Moskouse stadsbestuur afgewezen.
Het graf had pal onder de triomfboog uit 1834 moeten komen die aan de Koetoezovprospekt in Moskou staat en voor het jubileum een grondige opknapbeurt krijgt. Tot de jaren dertig van de vorige eeuw stond hij in het centrum van de stad, waar hij moest wijken voor een wegverbreding. Dertig jaar later herrees de poort aan de nieuwe uitvalsweg die was vernoemd naar de succesvolle legerleider. Voor de aanleg van die weg ging een grote begraafplaats op de schop, waar veel slachtoffers van de Vaderlandse Oorlog een laatste rustplaats hadden gevonden.
De belangrijkste plechtigheden moeten in september plaatsvinden op het slagveld van Borodino. De organisatoren willen 300.000 mensen bij elkaar brengen om de grote slag van 1812 in detail na te spelen. Een groep kozakken is dan al te paard onderweg van Moskou naar Parijs, in een reconstructie van de veldtocht die kozakkenhoofdman Matvej Platov maakte. De route loopt via Wit-Rusland, Litouwen en Duitsland naar Frankrijk, waar de Franse president namens zijn Russische collega een paard zal worden aangeboden.
